Ako bi se razvoj prosječnih zarada u Crnoj Gori u posljednjih 17 godina podijelio u dva dijela, razlika između njih bila bi gotovo dramatična. Period od 2008. do 2015. godine obilježen je sporim rastom i dugim posljedicama globalne finansijske krize, dok je period od 2015. do danas donio najbrže povećanje plata u savremenoj istoriji države. Podaci jasno pokazuju da su se zarade u drugoj deceniji povećavale višestruko brže, uz duboke regionalne razlike i različite ekonomske putanje opština širom Crne Gore.

U 2008. godini prosječna zarada u Crnoj Gori kretala se oko 430 do 450 eura. Sedam godina kasnije, 2015. godine, prosjek je bio tek oko 480 do 500 eura. Cjelokupan rast u tom periodu iznosio je svega pedesetak eura, odnosno približno 12 do 15 odsto, što je vrlo skroman rezultat za period dugačak gotovo jednu deceniju. Takav trend bio je posljedica globalne finansijske krize, usporavanja investicija, pada potrošnje domaćinstava i relativno niske produktivnosti u dominantnim sektorima ekonomije tog vremena.

Najbrži rast zarada u periodu 2008–2015 bilježile su opštine na primorju – prije svega Podgorica, Budva, Kotor i Tivat. Upravo u tom periodu počinje jači razvoj turističkih projekata i dolazak većih investitora, poput Porto Montenegra, što je doprinijelo povećanju plata u tim područjima. S druge strane, opštine na sjeveru zemlje – Andrijevica, Plav, Šavnik i Mojkovac – bilježile su gotovo stagnaciju, sa povećanjem zarada od tek dvadesetak do tridesetak eura za punih sedam godina. Ekonomski jaz između juga i sjevera bio je tada najvidljiviji.

Drugi period, od 2015. do danas, izgleda potpuno drugačije. Prosječna plata u Crnoj Gori je 2015. godine iznosila oko 480 do 500 eura, a do 2025. godine dosegla je približno 1.020 eura. To znači da su zarade porasle za oko 520 eura, odnosno da su se u deset godina – udvostručile. Radi se o skoku od preko 100 odsto, kakav do tada nije zabilježen u savremenoj crnogorskoj ekonomskoj istoriji.

Ovakav rast rezultat je više faktora koji su se ukrstili u isto vrijeme. Povećanje minimalne zarade, ukidanje doprinosa za zdravstveno osiguranje, rast investicija u turizmu i prateće djelatnosti, deficit radne snage i snažna konkurencija među poslodavcima u privatnom sektoru podigli su cijelu strukturu zarada. Posebno važan momenat dogodio se 2022. godine, kada je sproveden program „Evropa sad 1“, koji je u jednoj godini podigao neto zarade za oko 15 do 20 odsto i postavio novu osnovicu za rast plata u gotovo svim sektorima. Taj program je označio prelomnu tačku u dinamici rasta zarada, a posljedice tog skoka bile su vidljive i u godinama koje su uslijedile.

Podaci pokazuju da su u ovoj deceniji najviše napredovale upravo one opštine koje su ranije bile među najslabijima. Berane, Bijelo Polje, Danilovgrad, Žabljak i Kotor bilježe povećanje zarada od 440 do više od 550 eura, a procentualni rast prelazi 100, pa čak i 150 odsto u pojedinim opštinama. Sjeverni centri, nekada najsporiji u prethodnoj deceniji, sada su među najbržima, što potvrđuje da su nova ulaganja, veća potražnja za radnicima i državne reforme doprinijeli njihovom ubrzanom rastu.

Iako su sve opštine zabilježile snažan rast zarada nakon 2015. godine, neke sredine su rasle sporije od drugih. Mojkovac, Andrijevica i Cetinje ostali su ispod državnog prosjeka, a njihov rast iako velik u apsolutnim iznosima – od 390 do 450 eura – nije mogao pratiti dinamične promjene u opštinama koje su imale snažniji razvojni zamah.

Kada se pogleda cijela slika, Crna Gora je od 2008. do danas prošla put od stagnacije do rekordnog rasta zarada. Prvi period obilježila je kriza i usporavanje, dok drugi donosi historijski skok plata, snažan rast zaposlenosti, duboke fiskalne promjene i novi ekonomski model. Program „Evropa sad 1“ imao je presudnu ulogu u ubrzavanju tog procesa i stvaranju uslova u kojem je rast postao opšti trend, ne samo u najrazvijenijim opštinama.

Razlika između ove dvije epohe govori o dubokim transformacijama koje su se dogodile u crnogorskoj ekonomiji. Dok je period 2008–2015 bio obilježen stagnacijom i velikim regionalnim razlikama, period od 2015. do danas pretvorio je crnogorsko tržište rada u najdinamičnije u regionu, a sjeverni dio zemlje, nekada najsporiji, doveo među najveće dobitnike novih ekonomskih kretanja.