Nakon što je Eko-fond iscrpio odobrena sredstva i Vlada pustila da cijena peleta dostigne 370 eura po toni,građani najzagađenijeg grada u Crnoj Gori prinuđeni su da se i dalje griju na ugalj i drva…

PLJEVLJA – Građani Pljevalja, grada koji je godinama među najzagađenijima u Evropi, ponovo su
se našli licem u lice sa hroničnom slabom reakcijom državnih institucija. Dok prekoračenja štetnih
čestica PM10 i drugih štetnih hemijskih elemenata u vazduhu iznad grada nastavljaju da kose zdravlje stanovnika, vladine mjere za rješavanje ekološke krize pokazale su se kao nedovoljne.

Nastavljena prekoračenja štetnih materija u vazduhu u Pljevljima

Najnoviji podaci Agencije za zaštitu životne sredine (AZŽS) pokazuju da su u oktobru ove godine
u Pljevljima zabilježena tri dana sa prekoračenjima granične vrijednosti srednje dnevne
koncentracije za PM10 čestice, iako TE Pljevlja nije bila u funkciji, dok je u novembru prošle godine zabilježen čak 21 dan sa prekoračenjima. Decembar prethodne godine je donio 20 dana prekoračenja, što ukazuje na kontinuiranu zdravstvenu prijetnju za više od 19.000 stanovnika ovog grada na sjeveru države. I u prvom dijelu novembra 2025.godine sa mjerne stanice kvaliteta vazduha u gradu, evidentirana su značajna satna prekoračenja štetnih PM čestica i to najviše u jutarnjim i naročito večernjim časovima.

Subvencije koje ostavljaju građane na cjedilu

Još prije nešto više od mjesec dana postojala je načelna saglasnost između nadležnih u opštini Pljevlja i Eko Fondu oko realizacije poslova energetske efikasnosti za 317 građana Pljevalja, kojima je u objektima stanovanja utvrđeno nulto stanje,a nije došlo do realizacije subvencije za energetsku efikasnost. Iako Eko Fond intezivno radi na obezbeđenju oko 515 hiljada eura nedostajućih sredstava od Ministarstva energetike Crne Gore, kao nosioca posla oko energetske efikasnosti, rezultata još nema, dok je grejna sezona uveliko prisutna.

Ova situacija predstavlja samo posljednji u nizu promašaja koje karakteriše vladinu politiku
prema problemu zagađenja vazduha u Pljevljima. Od 2015. godine, država subvencioniše
nabavku peleta sa 50 odsto cijene, što je dovelo do rasta broja korisnika sa 280 u prvoj godini
na 1.250 domaćinstava u 2024. godini, da bi poslednjih godina poslove oko finansiranja subvencija za pelet preuzela opština Pljevlja. Međutim, iako broj korisnika peleta raste iz godine u godinu,to je i dalje manje od trećine ukupnog broja individualnih ložišta u gradu. Uz to i oni koji su imali povjerenje u vladine mjere i kupili peći na pelet, zbog visokih cijena peleta se osjećaju iznevjereni.

Eksplozija cijena: Pelet postao luksuz

Cijena peleta u Crnoj Gori doživjela je dramatično poskupljenje od preko 100 odsto u posljednje
četiri godine. Sa 160 eura po toni u 2021. godini, cijena je u oktobru 2025. dostigla čak 370 eura
po toni – porast koji je učinio ekološki prihvatljiviji energent nedostupnim za većinu pljevaljskih
domaćinstava.
U junu ove godine, tona peleta koštala je oko 190 eura, u septembru između 250 i 280 eura, a
početkom oktobra cijena je porasla na oko 335 eura po toni. Takva nesrazmjerna eskalacija
cijena nije propraćena ekonomski opravdanim razlozima, jer se cijene sirovine iz državnih šuma
nisu mijenjale od jeseni prošle godine.
Ministar poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede Vladimir Joković priznao je da nema nijednog
ekonomski valjanog razloga za „enormno poskupljenje peleta u protekla dva mjeseca“, ali je
njegova reakcija došla kasno – tek nakon što je većina građana već bila prisiljena da nabavi drva
i ugalj za nadolazeću zimu.
Vlada je tek početkom novembra, gotovo na pragu grijne sezone, donijela odluku o
ograničavanju cijena peleta na 250 eura za kubik u veleprodaji i 270 eura u maloprodaji. Ova
mjera, iako korisna, došla je prekasno za hiljade domaćinstava koja su već bila prisiljena da se
vrate na zagađujuće energente ili kupe pelet po paprenim cijenama.

Opštinske subvencije: Korak naprijed, ali nedovoljan

Opština Pljevlja je u martu ove godine usvojila odluku o subvencionisanju nabavke peleta u
iznosu od 100 eura po paleti, odnosno maksimalno 200 eura za dvije palete (ukupno 2.010
kilograma peleta po peći). Ova mjera, čija je realizacija planirana iz opštinskog budžeta u iznosu
od 300.000 eura, takođe se pokazala kao nedovoljna, zbog neprihvatljivo visoke cijene peleta na tržištu. Do kraja oktobra opštinsku subvenciju je iskoristilo oko 1000 korisnika peleta, ali sam proces ide usporeno, jer mnogim korisnicima koji su i uplatili pelet kod pojedinih proizvođača peleta još prije više od mjesec dana,ovaj ekološki prihvatljiviji energent još nije isporučen.

Zdravstvene posljedice: Cijena vladine pasivnosti

Dok se vlada i lokalna uprava bave birokratskim procedurama i izdvajanjem nedovoljnih budžetskih
sredstava, građani Pljevalja plaćaju najvišu cijenu – svojim zdravljem.
Rizik od raka pluća i kardiovaskularnih oboljenja je stalno prisutan,jer stanovnici nastavljaju da udišu vazduh koji često prelazi dozvoljene granice štetnih čestica. U Pljevljima se u vrijeme grejne sezone pored povećano prisustva praškastih PM čestica, registruje i povećano prisustvo kancerogenog benzo(a)pirena, a pojačano je i prisustvo sumpor dioksida u značajno većoj mjeri nego u ostalim gradovima u državi.

Sistemski nedostaci traže sistemska rješenja

Slučaj Pljevalja ilustruje fundamentalne slabosti crnogorske ekološke politike. Kasne i nepripremljene reakcije na eskalaciju cijena peleta, višemjesečno odugovlačenje tenderskih procedura, te nedovoljna alokacija sredstava za energetsku efikasnost domaćinstava, sve su to simptomi dubljeg problema – odsustva koherentne i dugoročne strategije za rješavanje jednog od najurgetnijih ekoloških i zdravstvenih izazova u zemlji. Uz to treba dodati višegodišnje kašnjenje projekta toplifikacije Pljevalja, najčešće iz razloga što vladine institucije kasne sa realizacijom administrativnih procedura i otezanjem oko izbora izvođača za drugu i treću fazu izgradnje toplovoda do užeg dijela grada.

Građani Pljevalja, koji žive u jednom od najzagađenijih gradova Evrope, zaslužuju mnogo više od
praznih obećanja i nedovoljnih budžeta. Dok se vlada hvali ograničavanjem marži za određen broj
proizvoda, hiljadama domaćinstava na sjeveru zemlje ostala je samo gorka spoznaja da su u borbi za čist vazduh prepušteni sami sebi.
Pitanje više nije da li će vlada djelovati, već kada će djelovati odlučno, pravovremeno i sa
resursima koji odgovaraju razmjeri problema. Za građane Pljevalja, koji svaki dan udišu otrovni
vazduh, vrijeme za polumjere i birokratske opstrukcije je već davno isteklo.