Iako se opšta stopa mortaliteta u Crnoj Gori, sa završetkom pandemije koronavirusa vratila na očekivani nivo, pitanje smrtnosti u Crnoj Gori i dalje ostavlja dovoljno prostora za zabrinutost.

Prema podacima Centra za demokratsku tranziciju i Društva statističara i demografa, najveća stopa mortaliteta zabilježena je na sjeveru zemlje, dominantno u opštini Mojkovac.

Takvi podaci prema riječima demografkinje Milene Brajušković Popović, ne iznenađuju, posebno ako se uzme u obzir da je sjever Crne Gore već duže vrijeme izložen procesima depopulacije.

“Razlog tome nije nikakva posebna ili gora demografska situacija u Mojkovcu od ostalih opština, već prosto trenutno stanje demografskih pokazatelja koji su je stavili na prvo mjesto prema izračunatim stopama mortaliteta. Situacija ništa nije bolja ni u opštinama Plužine, Šavnik, Kolašin, Andrijevica, Pljevlja, Berane, Bijelo Polje, u kojima su stope mortaliteta visoke, iznad 12‰. Umjerene stope mortaliteta su zabilježene u opštinama Petnjica, Plav, Gusinje, dok je jedino opština Rožaje spadala u kategoriju sa niskom stopom mortaliteta od 7,3‰”, podsjeća Brajušković Popović.

U razgovoru za portal Dnevno, ona navodi da su opštine sjevernog regiona u dužem vremenskom periodu izložene procesima depopulacije i to po dva osnova – mehaničkim i prirodnim putem. Zbog toga ih, smatra ona, karakteriše negativan migracioni saldo i negativan prirodni priraštaj.

“To za rezultat ima sa jedne strane sve manji broj mladih ljudi, a to znači manju bazu za reprodukciju stanovništva, i snižavanje stopa nataliteta. Sa druge strane, znači sve veći broj starih osoba, što odmah u određenoj populaciji znači da će biti i veće stope mortaliteta. Niže stope nataliteta i visočije stope mortaliteta vode daljem snižavanju stopa prirodnog priraštaja, što vodi demografskom starenju i ukupnom smanjivanju populacije. Ako su pokazatelji pokazali trenutno bolju situaciju u nekim opštinama, to nikako ne znači da je tamo demografska slika bolja, već je razlog tome demografska ispražnjenost ovog prostora, gdje imamo sve manji broj osoba koje žive na tim prostorima, što znači da će biti i manji broj umrlih”, navodi Brajušković Popović.

Iako su ovakvi podaci, nažalost negdje i bili očekivani, što je problem sa kojim se Crna Gora suočava dugi niz godina, naša sagovornica ističe da ne možemo reći da u prethodnom periodu nije ništa rađeno po ovom pitanju, ali da rezultati pokazuju da nije bilo ni približno dovoljno, kao i da nije bilo mudre raspodjele sredstava .

Činjenica da uprkos brojnim demografskim problemima Crna Gora nema nijednu instituciju ili kancelariju koja se bavi demografskim pitanjima, Brajušković Popović vidi kao jasan stav da se ova Vlada, kao i nijedna prije nje, nije na adekvatan način bavila ovim pitanjem.

Rješenje demografskih problema, dodaje, ne nazire se bez stvaranja institucionalnog okvira koji bi se bavio istraživanjem, analizom, predlaganjem mjera, i njihovim monitoringom.

“Mjere populacione politike moraju biti sinhronizovane, dugotrajne i široko postavljene. Šta to znači?! Ne možemo se pohvaliti kako smo pokušali da zaustavimo iseljavanje iz neke opštine ka sjevernom regionu tako što smo ulagali u recimo poljoprivredu, a pitanje je šta smo još obezbijedili tim ljudima, kakva je putna infrastruktura, da li imamo vrtić, školu, prevoz do škole, da li imamo porodilište u tim opštinama, da li imamo pedijatra, a da ne govorimo o drugim sadržajima koji su dostupni građanima u glavnom gradu, ili južnom regionu. Da bismo zadržali mlade ljude koji će ostati tamo da žive i formiraju porodice, moramo im obezbijediti kvalitetne uslove zivota”, smatra ona.

Alarmantni podatak da je smrtnost djece u prvoj godini života u protekloj godini bila u porastu, Brajušković Popović vidi kao pitanje kojim bi, prije svega, trebalo zdravstvo da se pozabavi.

“Ono što mogu kao demograf prokomentarisati, jeste da je povećanje smrtnosti odojčadi u 21.vijeku nedopustivo. S obzirom na to da se ovaj kriterijum uzima kao pokazatelj socijalno-ekonomske razvijenosti države, u tom smislu bilo bi očekivano da rezultati budu bolji, a ne gori, te je ovo podatak za brigu”, kategorična je Brajušković Popović.  

A pravo demografsko stanje u državi, prema riječima naše sagovornice, pokazaće popis stanovništva.

“Očekuje se da će sjeverni region bez adekvatne populacione politike ili strategije nastaviti da gubi svoje stanovništvo, jer sve i da ovog momenta krenemo sa sprovođenjem mjera, one ne mogu da daju rezultat odmah. Podsjetiću da je u ovom regionu 1961. godine živjelo 46,2 odsto stanovnika CG, dok je procjena da danas na ovom prostoru živi 25,4% od ukupnog broja stanovnika Crne Gore, a obuhvata preko 50 odsto teritorije države. Takođe, shodno niskim, a kasnije i negativnim stopama prirodnog priraštaja, ali i negativnom migracionom saldu na nivou države bilo je očekivano da će popis pokazati smanjenje ukupnog broja stanovnika Crne Gore. Ostaje da vidimo da li će veliki broj doseljenih lica u tokom prošle godine uticati na demografsku sliku Crne Gore, a to će zavisiti od njihove namjere koliko planiraju da se zadrže u našoj državi”, istakla je ona.

Kao moguće rješenje predlaže uvođenje pronatalitetne populacione politike.

“Time bi se zaustavilo smanjenje i naglo starenje ukupne populacije, te pokrenula revitalizacija svog stanovništa, ali i redistributivna populaciona politika, jer iako su stope prirodnog priraštaja u padu na nivou čitave države, najnepovoljnija situacija je na prostoru opština sjevernog regiona. Ponavljam, razlog za to su unutrašnje migracije, jer je korijen demografskih razlika na nivou Crne Gore u neravnomjernom regionalnom razvoju. Pretpostavlja se da bi decentralizacija proizvodnje, administrativnih, obrazovnih i zdravstvenih usluga, preraspodjela novca i prioriteta mogla da dovede do nove disperzije stanovništva, a sve u interesu ekonomskog razvoja i vlastite budućnosti”, zaključuje Brajušković Popović.