Crna Gora će zasigurno do 2035. godine ostvariti ulaganje od nešto više od milijarde za realizaciju obaveza iz poglavlja 27, kazala generalna direktorica Direktorata za životnu sredinu Ministarstva održivog razvoja i turizma MORT Ivana Vojinović.

Poručila je da su problemi sa zagađenjem vazduha, sa kojima se susrećemo u Pljevljima, slični problemima sa kojima se susreću pojedine države članice EU, te da smatraju da će primjena evropskih standarda i korišćenje postojećih fondova doprinijeti njihovom rješavanju u vremenskom periodu koji je neophodan za uvođenje sistemskih rješenja.

Vojinović je kazala da je tokom protekle tri godine u oblast životne sredine uloženo više od 200 miliona eura u projekte koji se odnose na mapiranje staništa i vrsta, remedijaciju tzv. “crnih ekoloških tačaka”, uspostavljanje infrastrukture za tretman otpadnih voda i adekvatno upravljanje otpadom, rehabilitaciju i izgradnju kanalizacione mreže i sl.

“Crna Gora će zasigurno ostvariti ulaganja od nešto više od milijarde eura do 2035. godine i to iz različitih izvora finansiranja poput sredstava iz državnog i opštinskih budžeta, IPA i ostalih EU fondova, povoljnih kredita, grantova, Eko fonda, programa UN i drugih međunarodnih partnera, bilateralnih programa podrške i međunarodnih finansijskih organizacija (Evropska investiciona banka, Evropska banka za obnovu i razvoj, Svjetska banka i njemački KFW). Od dana punopravnog članstva u EU značajan izvor finansiranja biće i strukturni fondovi. Potrebna finansijska sredstva neće predstavljati prepreku jer njihovo ulaganje predstavlja investiranje u poboljšanje stanja životne sredine i zdravlja građana, te nas obavezuje na odgovorno planiranje raspoloživih sredstava, kao i na ozbiljnu i pažljivu pripremu projektnih zadataka sa kojima apliciramo prema međunarodnim finansijskim institucijama i donatorima”, izjavila je Vojinović.

Na pitanje u kojoj mjeri trenutno funkcioniše Eko fond u Crnoj Gori, Vojinović je kazala da su tokom prošle godine sprovedene neophodne aktivnosti da bi se stvorili uslovi za početak njegovog operativnog funkcionisanja, u smislu imenovanja odbora, donošenja statuta…

“Princip “zagađivač plaća“ biće ključni princip na osnovu kojeg će Eko fond prikupljati eko-naknade od svih lica koja obavaljaju aktivnosti koje zagađuju životnu sredinu, a koja će dalje biti namjenski plasirana u programe i projekte u oblasti životne sredine na državnom i lokalnom nivou. Pored navedenog, sredstva za finansiranje Eko fonda obezbjeđivaće se i iz kredita, donacija, instrumenata, programa i fondova EU, UN i drugih međunarodnih organizacija. Predviđeno je da, u narednom periodu, prihod i Fonda budu i sredstva od naknada propisanih drugim propisima iz oblasti životne sredine, pri čemu je neophodno izvršiti određene izmjene u nekim od tih zakona. Primjera radi, novim Zakonom o upravljanju otpadom stvoriće se pravni osnov za naplatu naknada i od elektronskog i električnog otpada, ambalaže, guma, baterija, akumulatora. Eko fond će raditi i na ostvarivanju saradnje sa međunarodnim institucijama i organizacijama, kao i privatnim sektorom, s ciljem osiguranja dodatnih izvora finansiranja”, objašnjava Vojinović.

Dodaje da se princip “zagađivač plaća” već u određenoj mjeri primjenjuje, jer eko-naknadu u državni budžet uplaćuju oni koji ispuštaju zagađujuće materije u vazduh, uvoze supstance koje oštećuju ozonski omotač i stvaraju i deponuju opasan otpad.

“Preusmjeravanjem eko-naknada u Eko fond navedeni princip će se u cjelosti primijeniti”, precizirala je Vojinović.

Na pitanje da li vjeruje da se proces pregovaranja u poglavlju 27 može pozitivno okončati s obzirom na nivo zagađenosti u Pljevljima, Vojinović kaže da su mjere koje su do sada preduzimane radi smanjenja zagađenja vazduha dovele do određenih rezultata, dugoročno posmatrano.

“Naime, godišnje koncentracije suspendovanihčestica PM10 u Pljevljima kretale su se od 81,89 ug/m3 koliko je zabilježeno 2009. do 58,77 ug/m3 u 2018, sa povremenim fluktuacijama tokom posmatranog perioda. Koncentracije suspendovanih čestica PM10 u Pljevljima su 2018. bile manje za 28 odsto u odnosu na 2009. Svakako, u pitanju su i dalje znatna i ozbiljna prekoračenja dozvoljenih limita, koja utiču na izuzetno loš kvalitet vazduha u ovoj opštini, tako da se u narednom periodu nastavlja sprovođenje kratkoročnih i dugoročnih mjera smanjenja zagađenja vazduha. Ekološkom rekonstrukcijom termoelektrane Pljevlja emisije sumpor-dioksida i oksida azota će se ugradnjom sistema za desumporizaciju i denitrifikaciju smanjiti za 70-80 odsto, unaprijediće se elektrofiltersko postrojenje, a obezbjeđenjem toplotnog izvora za daljinsko grijanje Pljevalja i sprovođenjem projekta toplifikacije znatno će se ublažiti dominantan negativni uticaj grijanja domaćinstavana kvalitet vazduha”, naglasila je ona, dodajući da će se nastaviti subvencionisana nabavka ekološki prihvatljivijih goriva za grijanje domaćinstava (briketi i peleti), mjere energetske efikasnosti kojima će se smanjiti tražnja za toplotnom energijom, kao i mjere rekonstrukcije i izgradnje toplovodne mreže.

Kada je riječ o ovom pitanju u okviru pregovora u poglavlju 27, Vojinović je kazala da su tokom prve godine pregovora ukazali Evropskoj komisiji na to kako namjeravaju da riješe ovaj kompleksan problem, u kojim rokovima, te da su procijenili potrebna finansijska sredstva za njegovo prevazilaženje.

“Smanjenje zagađenja vazduha je dugoročan proces o čemu svjedoči i činjenica da se 17 od 28 država članica EU i nakon dugogodišnjeg članstva susreće sa ovim problemom. Prema posljednjem izvještaju Evropske agencije za zaštitu životne sredine iz 2019. o kvalitetu vazduha u Evropi, koncentracije suspendovanih čestica PM10 prelazile su granične vrijednosti u velikom dijelu Evrope. Ukoliko bi se, na primjer, uzele strože vrijednosti koje preporučuje Svjetska zdravstvena organizacija, a čije se uvođenje planira u EU, prekoračenja postoje u svim državama članicama EU, osim Estonije, Finske i Irske”, naglasila je ona.

Vojinović ističe da zagađenje vazduha predstavlja rizik po zdravlje ljudi, navodeći da je, prema podacima iz Izvještaja o kvalitetu vazduha u Evropi, koji je 2019. objavila Evropska agenci ja za životnu sredinu, broj preuranjenih smrti u 28 država članica u 2017. procijenjen na 566.000, uzimajući u obzir povećane koncentracije suspendovanihčestica PM10, oksida azota i prizemnog ozona.