Opština Pljevlja spada u jednu od rijetkih opština u Crnoj Gori koja raspolaže sa toliko velikim prirodnim i rudnim bogatstvima, koja na žalost nisu ekonomski valorizovana. Umjesto izgradnje novih proizvodnih pogona i ekonomskog procvata, Pljevlja su postala poznata kao grad u kojem obećanja ostaju na papiru. Pljevlja su grad u kome je ekonomski razvoj trebao početi još prije skoro pola vijeka, ali se do današnjeg dana ništa konkretno nije realizovalo, posebno zbog toga što je poslednji proizvodni pogon izgrađen daleke 1980.godine.

Na crnogorskoj sceni još od višedeceniske vladavine DPS-a , pa i kod poslednje tri Vlade, Krivokapića, Abazovića i Spajića, ništa konkretno nije učinjeno da se izgrade novi proizvodni pogoni i spriječi masovno iseljavanje mladih ljudi iz grada. Ako znamo da je posledni proizvodni pogon izgrađen 1980.godine sasvim je jasno u kojoj mjeri su nadležni državni organi činili da doprinesu ekonomskom razvoju Pljevalja. Politički subjekti na vlasti redovno su realizovane projekte koji spadaju u domen poboljšanja uslova života stanovništva, svrstavali u ekonomski razvoj.

Vlade su se mijenjale, a za sve njih je postalo zajedničko da su pitanja vezana za pravednu tranziciju, izgradnju nove cementare, fabrike za proizvodnju gipsa i gipsanih elemenata,izgradnju fabrike opekarskih proizvoda i ponovnog pokretanja pogona Vektre Jakić ostala tabu tema. Ali da krenemo redom.

Još nema konkretne realizacije pravedne tranzicije u Pljevljima,a vremena sve manje

Crna Gora se potpisivanjem važnih međunarodnih obaveza obavezala na smanjenje uticaja fosilnih goriva i primjenu zelene agende. U Nacionalnom energetskom i klimatskom planu će biti definisan rok prestanka korišćenja uglja,a prelazni period iskorišćen za izgradnju novih industrijskih objekata u skladu sa svim ekološkim standardima. Većina političkih subjekata i ekonomskih analitičara vidi budućnost Pljevalja u proizvodnji građevinskih materijala,prevashodno izgradnji fabrike cementa. Na Jagnjilu kod Pljevalja postoji ogromna količina laporca, dovoljna za oko 60 godina rada, prema trenutnim projekcijama proizvodnje cementa od oko dva miliona tona godišnje.

Strategija poslovanja Rudnika uglja u okviru vladinih planova

U strategiji poslovanja Rudnika uglja Pljevlja, još prije nekoliko godina kao alternativa proizvodnji uglja je prepoznata mogućnost izgradnje fabrike cementa, kao vid strateškog partnerstva sa Vladom Crne Gore. Predlog Rudnika uglja je još znatno ranije dostavljen Ministarstvu za ekonomski razvoj. Strategija razvoja građevinarstva u Crnoj Gori do 2020. godine takođe je predviđala izgradnju fabrike za proizvodnju cementa. Istovremeno projekat izgradnje cementare u Pljevljima utemeljen je i u planu razvoja privrede Crne Gore,kao strateški proizvod države.

Određena lokacija za izgradnju cementare

Pljevaljska cementara bi trebala biti izgrađena u mjestu „Otilovići“, nekoliko kilometara od Pljevalja,a u neposrednoj blizini velike deponije laporca „Jagnjilo“.Istovremeno blizina TE Pljevlja omogućila bi kroz ekološku rekonstrukciju TE Pljevlja povoljne uslove za korišćenje nus proizvoda termoelektrane, odnosno sitnog pepela i vještačkog gipsa, što bi još značajnije smanjilo troškove proizvodnje.

Izgradnjom cementare pokrenuo bi se i čitav lanac ulaganja u pogone za proizvodnju građevinskog materijala sa potencijalom za stvaranje više od 1.000 novih radnih mjesta,od kojih preko 600 direktnih radnih mjesta u cementari.

Samo u 2017.godini Crna Gora je prema nekim podacima uvezla cementa u vrijednosti od 41 milion eura,a narednih godina i znatno više, što jasno govori koliko bi realizacija izgradnje cementare bila značajna investicija za crnogorsku ekonomiju.Izgradnjom cementare Crna Gora bi značajno povećala izvoz na osnovu proizvodnje cementa koji je strateški proizvod izuzetno tražen na tržištu.

Akcioni Plan opštine Pljevlja obuhvata izgradnju cementare

Akcionim strateškim planom opštine Pljevlja (2020-2025) jedan od glavnih ciljeva industrijskog razvoja  opštine Pljevlja je stvaranje uslova za izgradnju fabrike cementa. Planskim dokumentima je u prethodnom periodu definisana lokacija buduće fabrike i krenula u rješavanje imovinsko-pravnih odnosa.Istovremeno prethodna Vlada Crne Gore je sa Rudnikom uglja počela sa pripremom tenderske dokumentacije za eksploataciju deponovanog laporca na deponiji „Jagnjilo“ i na tome se stalo, iako je Rudnik uglja od nove vlade još u jesen 2021.godine zatražio koncesiju za izgradnju cementare.

MKI za “PV Informer” o izgradnji cementare

Ministarstvu kapitalnih investicija je dostavljena inicijativa Rudnika uglja AD Pljevlja za pokretanje postupka dodjele koncesije za istraživanje I eksploataciju laporca sa odlagališta “Jagnjilo”, Opština Pljevlja broj 02/1-9255/1,od 05.10.2021.godine(akt zaveden u Ministarstvu pod brojem : 04-304/21-11001/1 od 12.10.2021.godine).

Predmetnu inicijativu ministarstvo je uputilo JU Zavod za geološka istraživanja i na osnovu dostavljenog izvještaja Komisije o ocjeni inicijative (akt broj : 05-178/1 od 05 11.2021.godine),u kojem je konstatovano da su ispunjeni osnovni preduslovi za sprovođenje procedure davanja tražene koncesije ,pripremilo informaciju sa predlogom da se tražena koncesija dodjeli Rudniku uglja ad Pljevlja,u skladu sa zakonom,bez postupka javnog nadmetanja i istu dostavilo Vladi Crne Gore na razmatranje.

Naime, u Zakonu o koncesijama “SL.L.CG”,br. 08/09,73/19,član 20,stav 2,tačka 6 iz postupka javnog nadmetanja može se isključiti privredno društvo u kome više od polovine akcija ima privredno društvo u većinskom vlasništvu države. Odnosno RUP preko EPCG je u većinskom vlasništvu države Crne Gore i pri podnošenju inicijative nadležnom organu treba da dobije pravo na korišćenje mineralne sirovine, bez učešća u javnom nadmetanju.

Informacija o ocjeni Inicijative Rudnika uglja AD Pljevlja za dodjelu koncesije za istraživanje i eksploataciju tehnogenog ležišta cementnog laporca “Jagnjilo”, Opština Pljevlja bez postupka javnog nadmetanja broj : 04-304/21-12035/1 od 05 novembra 2021.godine ,prijavljena je na razmatranje i usvajanje za sjednicu Komisije za ekonomsku politiku I finansijski sistem od 09.11.2021.godine.

Ministarstvo kapitalnih investicija je obavješteno da je Vlada Crne Gore na sjednici održanoj dana 17 novembra 2021.godine odgodila odlučivanje o predmetnoj informaciji(akt broj : 04-5478/2, od 26 novembra 2021.godine).

Odlučivanje o izgradnji fabrike cementa na Vladi je odgođeno, ali se nije saznalo šta je pravi razlog da se odgodi izgradnja fabrike cementa u Pljevljima. Tako bilo 2021.godine, a tako i danas na upite medija dostavljene nadležnom ministarstvu nema odgovora.

Nema ništa ni od Pogona za proizvodnju gipsa i gipsanih elemenata

Iako je planirano da do 1 decembra počne sa radom TE Pljevlja posle ekološke rekonstrukcije, ništa nije urađeno da se iskoriste velike količine gipsa koje nastaju kao nus proizvod rada termoelektrane, pa su sve prilike da će veoma kvalitetni gips završiti na deponiji TE Pljevlja. Prvi konkretni koraci u realizaciji pravedne tranzicije za opštinu Pljevlja pokrenuti su 10. aprila 2023. godine potpisivanjem „Memoranduma o razumjevanju“ između Vlade Crne Gore, EPCG i „Chayton Capital“ iz Londona u pogledu stvaranja okvira za razvoj, strukturiranje, finansiranje i implementaciju investicionog plana u pogledu industrijske infrastrukture u Pljevljima koji obuhvata:

1. Izgradnju fabrike cementa

2. Izgradnju fabrike gipsanih ploča i građevinskog materijala na bazi gipsa 

3. Izgradnju fabrike inovativnih prefabrikovanih građevinskih elemenata

4. Izgradnju postrojenja za reciklažu, tretman otpada i biomasu

5. Otvaranje fakulteta za rudarstvo i geologiju

6. Razvoj ekološke poljoprivredne proizvodnje fokusiranje na iskorišćenju otpadnog CO2

Tri osnovna nus proizvoda posle ekološke rekonstrukcije TE „Pljevlja

Na osnovu tehničke dokumentacije Projekta ekološke rekonstrukcije TE „Pljevlja“ vezano za količine otpada nakon ekološke rekonstrukcije dostupne su projektovane količine tri nus produkta:

Pepela t: 420,000 godišnje

Šljake t: 70,000 godišnje

Gipsa t: 154,000 godišnje

Ukupno t: 644,000 godišnje

Zapreminska gustina:

Pepela:0.80 t/m3 godišnje

Šljake: 0.95 t/m3 godišnje

Gipsa: 1.2  t/m3 godišnje

Pepela m3: 525,000 godišnje

Šljake m3: 73,684.2 godišnje

Gipsa m3: 128,333.3 godišnje

Ukupno m3: 727,017.5 godišnje   

EPCG kroz stvaranje uslova u prostorno planskoj dokumentaciji i kroz studiju izvodljivosti razvija između ostalog imala i mogućnost za otvaranje:

Fabrike za proizvodnju gips-karton ploča koje bi kao sirovinu koristilo pepeo i gips koji nastaje u procesu rada TE „Pljevlja“.

Osnovni interes je smanjenje količina odlaganja nus produkata na deponijama na teritoriji Pljevalja što bi predstavljalo ogromne uštede za kompaniju, a dodatni interes je otvaranje novih radnih mjesta što EPCG kao društveno odgovorna kompanija ima kao osnovni cilj.

Ono što je sigurno je da će posle završetka ekološke rekonstrukcije termoelektrane biti dostupne velike količine gipsa kao nus proizvoda i postati osnova za stvaranje mogućnosti izgradnje fabrike za proizvodnju gipsa i gipsanih elemenata,s tim što je potrebno precizirati o kojoj se vrsti fabrike radi, gdje je najbolja lokacija, vrsti transporta, o kojim se količinama radi, vrsti proizvodnje u odnosu na mogućnost proizvodnje gipsa u kesama u suvom prahu, gipsanim pločama, fabrikovanim pločama i slično.

Takođe će biti potrebno utvrditi odabir tehnologije, isplativost projekta, broj potrebne radne snage,koje se količine najbolje mogu iskoristiti od nus produkata,izbor partnera u poslu.

Proizvodnjom i prodajom gipsa posao za održivi broj novih radnih mjesta 

Radom pogona za proizvodnju gipsa i elemenata od gipsa, a koji bi bio izgrađen u skladu sa najstrožijim ekološkim normama bio bi riješen i problem odlaganja “otpadnog materijala” iz postrojenja za odsumporavanje. Prve pretpostavke govore da bi bilo otvoreno oko 80 novih i održivih radnih mjesta, iako je u ovom trenutku nezahvalno licitirati sa potrebnim brojem radne snage.Ono što je sigurno izgradnjom ovog novog proizvodnog pogona značajno bi umanjili trend odlaska mladih ljudi iz Pljevalja. 

Pošto u Crnoj Gori nema sličnih postrojenja, a i u regionu ih je veoma malo, fabrika bi imala osiguran plasman proizvoda na tržištu. Gips ima široku primjenu u raznim oblastima, od medicine, građevinarstva, poljoprivrede, proizvodnje nakita i ukrasa, do raznih grana industrije.Sve prodate količine smanjuju mogućnost lagerovanja nus proizvoda na deponijama i koriste zaštiti životne sredine.

Kratki rokovi za izgradnju pogona gipsanih proizvoda

Pitanje izgradnje pogona gipsanih proizvoda trebalo je riješiti do 2025. godine. Iz EPCG su još prije godinu dana očekivali da će se kroz izradu prostorno planske dokumentacije, određivanja lokacije i odabira investitora uspjeti do 2025. godine riješiti pitanje proizvodnje gipsanih elemenata i sklapanje ugovora oko prodaje gipsa i pepela ,jer vremena za gubljenje nema. Još tada su bili svjesni da ako se do tog roka ne konkretizuju zacrtani investicioni planovi, EPCG će morati iznaći način lagerovanja nus proizvoda rada TE „Pljevlja“, što bi stvaralo troškove oko prevoza do planiranih deponija na Maljevcu i novoj deponiji u Šumanima. Po poslednjim nezvaničnim informacijama tender za prodaju gipsa nije realizovan,tako da će ako se za kratko vrijeme do kraja godine nešto ne promjeni, gips završiti na deponiji TE Pljevlja.

Izgradnja fabrike opekarskih proizvoda kao razvojna šansa

Pljevaljska opština je jedna od rijetkih opština u Crnoj Gori koja raspolaže za velikim zalihama veoma kvalitetne sirovine za proizvodnju opekarskih proizvoda.

Prema dostupnim informacijama na području Pljevalja postoji pet ležišta gline i to na području Maljevca, Kalušića, Đuline guke,Mataruga i Maoča. Dokazane rezerve opekarskih glina u ležištima pljevaljskog ugljenog basena iznose nekoliko desetina miliona tona, posebno na području sela Maoče.Ova sirovinska baza omogućava potencijalnim investitorima da osiguraju stabilno snadbjevanje sirovinama za proizvodnju opeke,što predstavlja jedno od ključnih preduslova za uspješno poslovanje.

Prostornim planom Crne Gore i prostornim planom za opštinu Pljevlja iz 2011.godine i izmjenama i dopunama PUP-a iz 2019.godine,kao i strateškim planom razvoja opštine Pljevlja do 2025.godine,predviđen je prostorni koncept razvoja industrije i rudarstva, koji u opštini preporučuje privredne aktivnosti na bazi razvoja rudarstva,proizvodnju el.energije,cementa, opekarskih proizvoda,drvoprerade,poljoprivrede, turizma i prerađivačke industrije. Izmjene i dopune PUP-a Pljevlja iz 2023.godine još konkretnije definišu privredne zone i mogućnost uklapanja u prostorni plan opštine izgradnju novih proizvodnih pogona.

Realizacija pravedne tranzicije samo mrtvo slovo na papiru

 Ako na osnovu samo dijela onoga što je u tekstu navedeno da Pljevlja predstavljaju idealnu sredinu za rješavanje pitanja pravedne tranzicije, iz razloga što se na nivou Evropske unije sve više potencira proizvodnja zelene energije i napuštanje proizvodnje električne energije sagorjevanjem uglja u termoenergetskim objektima, a što je jedan od uslova za pristupanje Crne Gore Evropskoj uniji kroz poštovanje poglavlja 27, onda je sasvim logično što se mnogi građani Pljevalja pitaju: Da li Vlade Crne Gore u kontinuitetu svjesno blokiraju ekonomski razvoj Pljevalja?