Pravoslavni vjernici slave 7. januara Božić kao uspomenu na dan rođenja Isusa Hrista, Sina Božjeg, spasitelja sveta. To je praznik rađanja novog života. Za pra­vo­sla­v­ce ovo je na­j­ra­do­sni­ji pra­znik, ko­ji do­no­si ve­se­lje, iz­mi­ru­je i no­si po­ru­ku lju­ba­vi i sloge.

Nijedan praznik ne sadrži više narodnih običaja koji su se održali do današnjih dana kao Božić. Najrasprostranjeniji su: polaganje badnjaka, miješenje česnice, pečenje pečenice, mirbožanje, položajništvo, zastiranje domova slamom, kvocanje i pijukanje… Na Božić ljudi se pozdravljaju sa „Hristos se rodi!“ i „Vaistinu se rodi!“.

Prvog dana Božića ne odlazi se nikuda iz kuće, već porodica na okupu uživa u ručku i toploj porodičnoj atmosferi. Božićni ručak prvi je mrsni obrok poslije dugog posta i uvijek je bogat i raznovrstan, ali obilježavaju ga dva neizostavna elementa: česnica i pečenica. Ručak je najsvečaniji trenutak Božića. Božićna trpeza, prema narodnom shvatanju, morala bi biti bogata. Pravilo je bilo da se o Božiću svi ukućani dobro najedu i napiju.

Pr­vi dan se uvijek obi­jle­ža­va 7. ja­nua­ra i pra­znu­je se tri da­na. Pra­vo­slav­ni vje­r­ni­ci ra­no uju­tro odla­ze na li­tu­r­gi­ju, a oni ko­ji su pos­ti­li ve­li­ki bo­ži­ć­ni post odla­ze na pri­če­st.

Položajnik

Na Bo­žić, pre­ma sta­rom na­rod­nom obi­ča­ju, u ku­ću do­la­zi spe­ci­jal­ni gost ko­ji po­ro­di­ci pr­vi če­sti­ta ovaj ve­li­ki pra­znik. Još s vra­ta do­zi­va do­ma­ći­na i osta­le uku­ća­ne, po­zdra­vlja­ju­ći ih sa „Hri­stos se ro­di“, na šta mu oni uzvra­ća­ju rije­či­ma „Vai­sti­nu se ro­di“.

Taj spe­ci­jal­ni gost je obi­č­no mu­ško kr­šte­no dije­te, a u na­ro­du se zo­ve po­lo­ža­j­nik ili po­la­ža­j­nik. Tre­ba da bu­de zdrav, spre­tan i ve­seo, ka­ko bi cje­le na­red­ne go­di­ne do­no­sio sre­ću u ku­ću. Obi­čaj je da ga do­ma­ći­ca da­ru­je ne­kim simboličnim po­klo­nom u znak za­hval­nos­ti, na­kon što do­ma­ći­ni­ma kaže le­pe že­lje, a on­da za­pa­li gra­n­či­cu ba­d­nja­ka i uba­ci u peć.

Česnica

Za sve­ča­ni ru­čak se cije­la po­ro­di­ca oku­plja oko bo­ga­te bo­ži­ć­ne tr­pe­ze, na ko­joj se na­la­ze vo­će, po­vr­će, me­so, hljeb, ko­la­či i ra­zna dru­ga je­la. Na sto se izno­si po­ga­ča če­sni­ca, u ko­ju se sta­vlja me­tal­ni no­v­čić (zlat­ni, sre­br­ni ili obi­čan). Če­sni­ca se okre­će kao sla­v­ski ko­lač, pre­li­va vi­nom i po­tom lo­mi na ono­li­ko dje­lo­va ko­li­ko ima uku­ća­na. Pre­ma narod­nom vje­ro­va­nju, onaj ko do­bi­je dio u ko­me je no­v­čić – bi­će sre­ćan cije­le go­di­ne.

Jabuka

Do­ma­ći­ni tra­di­cio­nal­no na Ba­d­nji dan pe­ku pe­če­ni­cu, na­j­če­šće pra­se, ko­je se na tr­pe­zu izno­si na Bo­žić. U ne­kim mjesti­ma mla­di­ći tra­di­cio­nal­no po­kla­nja­ju dje­vo­j­ka­ma bo­ži­ć­ni­cu – ukra­še­nu ja­bu­ku, ali se taj obi­čaj do sa­da ma­lo gdje za­dr­žao.

Na­kon sve­ča­nog po­ro­di­č­nog ru­č­ka, po­sje­ću­ju se pri­ja­te­lji i ro­d­bi­na da bi se dru­ži­li i jed­ni dru­gi­ma če­sti­ta­li pra­znik. U na­ro­du se od dav­ni­na vje­ro­va­lo da će sve što se oko­pa mo­ti­kom uro­di­ti plo­dom ako bi na Bo­žić pa­da­la ki­ša.

Šta valja raditi na Božiću, ovo su neka od narodnih vjerovanja:

– Sve što vam je zadavalo muke preko godine treba ujutru na Božić uraditi i to vam više neće biti problem. Na primjer, ako vas muči matematika, uradite ujutru najlakši zadatak i tokom cijele godine nećete imati problema. Ovo važi i za sve druge predmete i poslove.

-Vodom u kojoj je opran sud od miješenja česnice zalivale su se voćke da bi bolje rodile naredne godine ili se sipala u saksije sa cvijećem da bi ono ljepše cvjetalo.

– Tijesto koje bi ostalo na rukama domaćice poslije mješanja česnice, domaćica bi skidala i stavljala na voćke koje su slabo rodile, da bi naredne godine dale više ploda.

–  Negdje se gata prema plećki od pečenice. Ako je na pečenoj plećki, kad se izvuče kost, ostalo mesa na kosti, vjerovalo se da će te godine stoka biti plodna.

Nekad je značajnu ulogu u božićnim običajima imala i božićna svijeća. Neke porodice su je palile već na Badnje veče, a obavezno je paljena o ručku prvog dana Božića. Svijeću su palili na početku ručka ili kad se iznese božićno pečenje. Sveću je palio domaćin, najčešće sa tri vlati pšenice, odnosno slame.

– Od konopca kojim je vezan naramak slame koji se unosio u kuću treba ujutru na Božić u dvorištu napraviti krug i u njega staviti kukuruza i pšenice da bi se kokoške nahranile. V-eruje se da će one tokom cijele godine jaja nositi na jednom mjestu.