Gubitak autentičnosti, bezidejnost, nedostatak kvalitetnih kadrova samo su neki od razloga zbog kojih izumiru i nestaju manje partije crnogorskog političkog spektra, čime se dodatno ojačavaju dva diva oličena u procrnogorskom, odnosno prosrpskom bloku – DPS i ZBCG, ocijenili su sagovornici Pobjede, građanska aktivistkinja Milena Bešić i saradnik na programima u Centru za građansko obrazovanje (CGO) Nikola Mirković.

Bešić ističe da je politička scena Crne Gore već decenijama zarobljena između dva bloka, koji vrlo često progutaju male partije.

– Jedan je prosrpski, okupljen oko desno-konzervativnih vrijednosti, a drugi onaj koji predstavlja DPS sistem sa satelitima, koji se predstavljaju kao suverenistički ili proevropski. U takvom ambijentu male partije gotovo po pravilu gube autentičnost – nestaju poput Pozitivne ili se vremenom utope u veće blokove, kao što je slučaj sa Liberalnom partijom, navodi sagovornica Pobjede.

Mirković ističe da je važno napomenuti da u Crnoj Gori danas imamo i previše političkih partija – više od 50.

– To je, u odnosu na broj stanovnika, veličinu države i stvarne potrebe, pretjerano. Česta cijepanja partija dodatno fragmentišu scenu i stvaraju još slabije političke subjekte. Glavni problemi su nedostatak jasno definisanih politika, infrastrukture i kvalitetnih kadrova, što vodi siromašnoj političkoj ponudi, bezidejnosti, nekreativnosti i sve lošijoj političkoj komunikaciji. Mnogi akteri ulaze u politiku ne da bi unaprijedili društvo i ponudili rješenja, nego da bi ostvarili lične interese, a to građani prepoznaju, ocijenio je on.

Na sve to, kako ističe, naslanja se činjenica da su DPS sa jedne i bivši DF sa druge strane dva najstabilnija krila.

– DPS je preživio prvi udar gubitka vlasti nakon decenija, što je u drugim državama često dovodilo slične partije do jednocifrenih procenata podrške. To se kod njih nije desilo, jer su i dalje jedna od najjačih partija, što su potvrdili i rezultati nedavnih lokalnih izbora u Nikšiću. Ipak, zbog izostanka koalicionog kapaciteta, ostaju u opoziciji, a njihova snaga proizilazi više iz slabosti drugih nego iz sopstvene proaktivnosti. S druge strane, ZBCG drži stabilnu poziciju, uz rast u pojedinim opštinama, koji dodatno osnažuje Andrija Mandić kroz funkciju predsjednika Skupštine i vješte političke poteze – navodi Mirković.

Veterani nestaju, PES propustio priliku

Trend slabljenja i osipanja sve češće prepoznaje se i kod partija sa dugom parlamentarnom istorijom, ističe Bešić.

Primjer za to je, kaže, SNP – koji je, nakon godina političkog balansiranja i raspada DF-a, ostao bez identiteta.

– Gube se i Demokrate, koje su ciljale da zauzmu ,,treći put“ predstavljajući se kao centristička opcija, ali su brzo pokazale sklonost pragmatizmu, partitokratiji i naglašenim desnim stavovima. To ih je udaljilo od početnih obećanja. Ura je brzo izgubila autentičnost građanske i reformističke opcije kroz niz političkih ustupaka, što je kulminiralo tokom vršenja vlasti. Time je znatno oslabila uticaj i povjerenje birača, prateći obrazac slabljenja karakterističan za mnoge nove partije u regionu – kaže sagovornica Pobjede.

Bešić dodaje da je primijetno da su i manjinske i nacionalne partije, posebno Bošnjačka stranka, često stavljale ideologiju u drugi plan zarad pozicioniranja u vlasti, čime su obesmislile ulogu autentičnih predstavnika manjinskih interesa.

– Postali su najlojalniji partner bilo kojoj većini. Sa druge strane, podjela SDP-a na SD i SDP dodatno je oslabila građanski blok – SD je kroz dugotrajno partnerstvo sa DPS-om izgubio političku prepoznatljivost, dok je SDP marginalizovan u opoziciji, navodi ona.

Sličnog je mišljenja i Mirković, koji ističe primjer Demokrata, koji su, kako kaže, uglavnom u ulozi glasnih statista.

– Oni će vjerovatno nastaviti da nastupaju kroz koalicije kako bi prikrili pad podrške. Njihov rezultat u Herceg Novom prvenstveno treba vezati za bivšeg i sadašnjeg gradonačelnika Stevana Katića, dok u drugim opštinama bilježe pad koji ni koalicije ne uspijevaju prikriti, navodi on.

Dodaje i da su pojedine partije poput GP Ura, koje su se profilisale kao građanske, pale na važnim testovima.

– To je dodatno ispraznilo prostor koji je mogao biti iskorišćen za izgradnju centra i balansiranje političke scene – navodi Mirković.

Osim toga, smatra i da je PES propustio priliku da se ideološki i politički jasno profiliše kao partija centra sa integritetom.

– Aktuelni način vođenja Vlade i premijera – netransparentan, s ubrzanim i rizičnim procedurama – teško će voditi tome da građani budu dva puta ,,preveslani“ na isti način. Poslije brojnih neispunjenih obećanja, malo je vjerovatno da će novi populistički manevri, poput „Evropa sad 3“ ili četvorodnevne radne sedmice, vratiti visoko povjerenje građana. Ukratko, za očekivati je da DPS i ZBCG budu najjače grupacije, a ostaje da se vidi koliko će Evropski savez moći da utiče na neke procese, jer je na lokalnim izborima napravio, za njih, solidne rezultate. Takođe, važno je pratiti kako će se pozicionirati manjinske partije i hoćemo li uopšte vidjeti pojavu neke nove građanske partije koja bi unijela svježinu na političkoj sceni – ističe Mirković.

Siromašna ponuda traži reforme

Kada je u pitanju politička ponuda u Crnoj Gori, Mirković kao glavni problem ističe nedostatak jasno definisanih politika, infrastrukture i kvalitetnih kadrova.

– To vodi siromašnoj političkoj ponudi, bezidejnosti, nekreativnosti i sve lošijoj političkoj komunikaciji, to građani prepoznaju. Naša istraživanja kontinuirano pokazuju da su političke partije na dnu ljestvice povjerenja u institucije. Istovremeno, polarizacija i izražene etničke i vjerske distance jačaju partije nacionalnog profila. Danas sve partije koje predstavljaju manje brojne narode bilježe rast, a većina je parlamentarni status iskoristila za ulazak u Vladu i dobijanje značajnih resora. Ostaje da se vidi kako će njihovi birači ocijeniti tu strategiju, odnosno da li će naglasak staviti na korist od učešća u vlasti ili na koalicije sa partijama koje i dalje afirmišu politike koje su dovele do ratnih zločina i netrpeljivosti prema manjinama, kazao je on.

Dodaje i da su manje građanske partije, iz različitih razloga, svedene na minimum uticaja, a što je, smatra, zabrinjavajući pokazatelj stanja političke scene u Crnoj Gori.

– Prednost imaju partije s čvrstom unutrašnjom organizacijom, razvijenom infrastrukturom, tradicionalnim biračima i ljudskim resursima. S druge strane, slabije prolaze one koje imaju razuđenu organizaciju i fluidnu infrastrukturu, jer se te slabosti u polarizovanom društvu posebno brzo uoče, a birači se često, po inerciji, okreću onom koga vide kao snažnijeg, naveo je Mirković.

Bešić sa druge strane napominje da je vrlo često pozicija malih partija dodatno otežana medijskim tretmanom.

– Ozbiljne političke debate gotovo da nema, a mediji ih najčešće svode na senzaciju ili prateći program većih. Međunarodni akteri, uglavnom fokusirani na stabilnost i ,,pouzdane partnere“, često zanemaruju demokratsku praksu i principijelnost. Izborni sistem i dalje podstiče trgovinu mandatima i partitokratske mreže, finansiranje partija je i dalje netransparentno, kazala je građanska aktivistkinja.

Ona ističe da su Crnoj Gori nužne duboke izborne i političke reforme.

– Uvođenje otvorenih lista i transparentnog finansiranja stranaka jedini su način da se prekine praksa skrivanja odgovornosti iza partijskih struktura i razbiju monopoli političke moći i novca.