Ukupan neto rezultat poslovanja energetskih kompanija u Crnoj Gori u 2024. godini bio je pozitivan, ali su finansijske performanse pogoršane u odnosu na 2023. godinu. Finansijski rizici poslovanja na nivou 10 kompanija su umjereni. Ukupna vrijednost njihove imovine u 2024. bila je blizu 2 mlrd EUR i činila je 25% BDP-a i oko 50% vrijednosti imovine svih nefinansijskih privrednih društava u većinskom vlasništvu države.

To se navodi u informaciji o analizi poslovanja energetskih subjekata u većinskom vlasništvu države za period od 2019. do 2024, a koju je Vlada usvojila na poslednjoj sjednici.

Kako je navedeno, analiza obuhvata deset privrednih društava u većinskom vlasništvu države Crne Gore, koja su registrovana i posluju na teritoriji Crne Gore, a nad kojima Ministarstvo energetike i rudarstva vrši upravni nadzor.

Tu spadaju Elektroprivreda Crne Gore (EPCG) i sa njima povezana preduzeća čiji je većinski vlasnik: Rudnik uglja Pljevlja (RUP), Crnogorski elektrodistributivni sistem, Zeta Energy, EPCG-Solar Gradnja, EPCG-Željezara. Ostale četiri firme koji su predmet analize su: Crnogorski elektroprenosni sistem (CGES), Berza električne energije (BELEN), Crnogorski operator tržišta električne energije (COTEE) i Montenegro Bonus.

– Analiza pokazuje da je ukupan neto rezultat poslovanja energetskih subjekata u Crnoj Gori u 2024. godini bio pozitivan, ali su finansijske performanse pogoršane u odnosu na 2023. godinu. Finansijski rizici poslovanja na nivou deset analiziranih energetskih subjekata su umjereni. Ukupna vrijednost njihove imovine u 2024. bila je blizu 2 mlrd EUR i činila je 25% BDP-a i oko 50% vrijednosti imovine svih nefinansijskih privrednih društava u većinskom vlasništvu države – navedeno je.

Kako stoji u dokumentu, uspješnost poslovanja sektora dominantno je uslovljena rezultatima poslovanja Grupe Elektroprivrede, sa ukupnom imovinom od 1,6 mlrd EUR u 2024. godini.

– Prema konsolidovanom finansijskom izvještaju EPCG za 2024. godinu, Grupa Elektroprivrede ostvarila je neto dobit od 12 mil EUR, dominantno zahvaljujući neto dobiti EPCG matičnog društva, neto dobiti RUP-a i Zeta Energy. Poslovni rezultat matičnog društva EPCG dominantno zavisi od hidrološke situacije, potrošnje distributivnih potrošača, cijena po kojima se energija kupuje i prodaje, kao i ostalih opterećenja – stoji u informaciji.

Samim tim, i ostvarena neto dobit Grupe bilježi pad od 84% u odnosu na 2023. godinu. To potvrđuju i smanjene stope prinosa, odnosno povrata na kapital (ROE) i imovinu (ROA).

– Dakle, okolnosti u 2024. godini bile su izuzetno nepovoljne, ali bez obzira na navedeno, matična kompanija i ključne kompanije iz sektora poslovale su pozitivno – ističe se u dokumentu.

Dalje se navodi da je generalno došlo do pogoršanja profitabilnosti EPCG kao matičnog društva – poslovanje CEDIS-a bilo je pozitivno, dok je EPCG-Željezara Nikšić poslovala negativno.

– Iako je EPCG-Solar Gradnja ušla u zonu pozitivnog poslovanja, ukupni rezultati ovog društva ukazuju na veoma visok finansijski rizik njegovog poslovanja po matično društvo. Negativni efekti izazovne 2024. godine odrazili su se i na pogoršanje likvidnosti i solventnosti na nivou EPCG Grupe – piše u analizi.

Generalno, uzroci pogoršanja rezultata poslovanja bili su nepovoljna hidrologija, fluktuacije cijena na energetskim tržištima, smanjenje prihoda od izvoza električne energije, izuzetno niska cijena energije ka distributivnim potrošačima, veliki troškovi po osnovu emisije CO₂, remont Termoelektrane i regulisana cijena energije.

– Na smanjenje ukupne profitabilnosti ovih 10 preduzeća u 2024. godini, pored Grupe Elektroprivrede, uticao je i pad dobiti CGES-a, kao najvećeg energetskog subjekta izvan Grupe Elektroprivrede. CGES je u 2024. ostvario neto dobit od 24,8 mil EUR, što je 30,5% manje u odnosu na 2023. godinu. Uzroci su smanjenje prihoda od dodjele prekograničnih kapaciteta i neznatno povećanje rashoda iz poslovanja. Likvidnost društva je neznatno smanjena, ali je ipak zadovoljavajuća, dok je solventnost poboljšana – navedeno je.

Ostale tri analizirane energetske kompanije takođe su ostvarila pozitivan neto rezultat. Berza električne energije ostvarila je neto dobit od 376.608 EUR u 2024, što je 84% više u odnosu na godinu ranije. COTEE je ostvario neto dobit od 11.216 EUR, što je povećanje od 66,9%, dok je Montenegro Bonus ostvario neto dobit od 109.420 EUR, što je 44,7% manje nego u 2023. godini.

– Iako je sektor u cjelini ostvario pozitivan poslovni rezultat u 2024. godini, pogoršanje profitabilnosti i likvidnosti sektora, usljed svih navedenih izazova, ukazuje da u narednom periodu treba definisati vlasničku politiku i obrazloženje vlasništva države u privrednim društvima u sektoru energetike, naročito u društvima sa vrlo lošim poslovanjem čiji je većinski vlasnik EPCG, a to su EPCG-Solar Gradnja i EPCG-Željezara Nikšić – navodi se u dokumentu.

Takođe, potrebno je unaprijediti korporativno upravljanje, naročito u dijelu povećanja transparentnosti i odgovornosti, kroz jačanje uloge revizorskih odbora i interne revizije, definisanje kriterijuma za izbor članova odbora direktora, zapošljavanje i napredovanje na osnovu kompetencija, te smanjiti negativni uticaj prekomjernog broja zaposlenih na finansijske rezultate pojedinih energetskih subjekata.

– Treba pojačati mjere i ulaganja radi smanjenja gubitaka i povećanja naplate potraživanja, te obezbijediti veća ulaganja u zaštitu životne sredine. Potrebno je i ulagati u dalje obuke kadrova i razvoj ljudskih resursa kroz stručna usavršavanja (stalne obuke u IT-u, energetici, zakonodavstvu i digitalnim vještinama) – piše u preporukama.

Dalje se navodi da je potrebno smanjiti stepen uticaja matičnih privrednih društava na društva u vlasništvu, kako bi se obezbijedila njihova funkcionalna nezavisnost, shodno Zakonu o energetici.

Na kraju, potrebno je i ojačati kapacitete Ministarstva energetike i rudarstva i koordinaciju sa Ministarstvom finansija u nadzoru nad poslovanjem energetskih subjekata u većinskom vlasništvu države.