Prema poslednjim raspoloživim podacima Kreditnog registra Centralne banke Crne Gore, fizičkim licima su na dan 31. decembra 2023. odobrena 593 miliona eura (bruto glavnica) stambenih kredita. U odnosu na kraj 2021. iznos ovih kredita uvećan za 143 miliona eura, ili 31,74 odsto, saopštili su „Danu“ iz Centralne banke.

U poslednje dvije godine, odnosno od 2022. godine, cijene kvadrata stana su drastično skočile i dostižu gotovo nerealne visine. U mnogim mjestima cijene kvadrata su porasle 100 odsto, pa je postalo gotovo nemoguće kupiti stan sa prosječnom platom u Crnoj Gori.

U istom periodu, od kraja 2021. do kraja 2023. godine, kamatne stope nisu previše rasle. Prema podacima CBCG, porasle su 0,44 odsto.

– Prema podacima koje su Kreditnom registru dostavile banke, prosječne ponderisane nominalne i efektivne kamatne stope na stambene kredite na dan 31. 12. 2021. godine iznosile su 4,59 odsto, odnosno 5,23 odsto, dok su prema podacima koje su Kreditnom registru dostavile banke na 31.12.2023. godine prosječne ponderisane nominalne i efektivne kamatne stope na stambene kredite iznosile 5,14 odsto, odnosno 5,67 odsto – precizirali su iz Direkcije za komunikaciju Centralne banke.

CBCG, na čijem čelu je od polovine decembra Irena Radović, pitali smo i da li očekuju pad ili rast kamatnih stopa na stambene kredite u narednom periodu.

– Kada su kamatne stope u pitanju, kod svih kategorija kredita, pa i stambenih, očekivanja CBCG temelje se na prognozama Evropske centralne banke (ECB). Naime, prema posljednjim najavama ECB, u drugoj polovini godine se očekuje blagi pad kamatnih stopa. Važno je napomenuti i da su ekonomski izgledi crnogorske ekonomije za naredni period pozitivni, kao i da je primjetno intenziviranje aktivnosti Crne Gore povodom EU integracija, pa se može očekivati smanjenje percepcije rizika usljed faktora povezanih sa domaćim poslovnim ambijentom, te stoga i blago smanjenje kamatnih stopa u drugoj polovini godine. Sa aspekta uticaja tražnje, imajući u vidu da je jedan broj stanovnika već korisnik stambenih kredita i da je prodaja dijelom zadovoljena, uprkos visokoj tekućoj ponudi stanova, može se očekivati umjereniji uticaj tražnje na kamatne stope. Naravno, sve ovo je navedeno pod pretpostavkom da tokom godine neće biti nekih novih i većih geopolitičkih turbulencija – odgovorili su iz CBCG.

Pitali smo ih i da li smatraju da su kamatne stope na stambene kredite visoke.

– Kamatne stope na stambene kredite, bez obzira na njihov rast, i dalje su povoljnije u odnosu na ostale segmente kreditiranja. Tako na 31.12.2023. godine, prosječna ponderisana efektivna kamatna stopa (PPEKS) stambenih kredita odobrenih fizičkim licima iznosi 5,67 odsto, dok PPEKS svih kredita odobrenih fizičkim licima iznosi 7,48 odsto. PPEKS kredita svim licima na nivou sistema banaka na 31. 12. 2023. godine iznosi 6,59 odsto. Centralna banka intenzivno radi na sagledavanju kamatnih stopa na sve kategorije kredita, uz analizu faktora koji utiču na njihovu visinu. Uz to, CBCG pojačava komunikaciju sa bankama u cilju sagledavanja ukupne situacije i definisanja budućih koraka. Vezano za ovu problematiku, napominjemo da ne postoje jednostavna i instant rešenja, te da međunarodna iskustva potvrđuju da praksa administrativnog ograničavanja kamatnih stopa nije popularna, na šta je ukazao i MMF prilikom svoje poslednje posjete Crnoj Gori – naveli su iz CBCG.

Osam odsto pozajmica vezano za euribor

Prema podacima Centralne banke, udio stambenih kredita sa varijabilnom kamatnom stopom u ukupnim stambenim kreditima stanovništva iznosi osam odsto. Polovinom 2022. godine, odnosno prije početka rasta euribora, udio stambenih kredita sa varijabilnom kamatnom stopom iznosio je 35 odsto.

– Prema podacima Kreditnog registra Centralne banke, ukupan iznos stambenih kredita odobrenih fizičkim licima sa varijabilnom kamatnom stopom na 30.6. 2022. godine iznosio je 172 miliona eura. Na 31.12.2023. godine ovi krediti su iznosili 47 miliona eura. U istom periodu, broj partija stambenih kredita odobrenih fizičkim licima sa varijabilnom kamatnom stopom smanjio se sa 5.625 na 2.389. Ovo je rezultat preporuke Centralne banke poslovnim bankama da, zbog rasta referentne kamatne stope euribor, koji je uticao na rast kamatnih stopa na ove kredite, pripreme programe zaštite klijenata. Programi su uključivali i obavezu informisanja klijenata o svim rizicima koje, usljed novonastalih uslova na tržištu, imaju krediti sa varijabilnom kamatnom stopom. Banke su klijentima koji su to željeli po povoljnim uslovima omogućile prelazak sa varijabilne na fiksnu kamatnu stopu, bez troškova prelaska i po tada važećim uslovima na tržištu – naveli su iz CBCG.

Veliki broj građana Cren Gore našao se u problemu kada je euribor počeo da raste, zbog čega su, kako i pokazuju podaci CBCG, konvertovali kredite iz varijabilne u fiksnu kamatnu stopu.