Procjenjuje se da je oko 19.000 ljudi umrlo u posljednje tri godine od posljedica zagađenja vazduha iz termoelektrana na ugalj na Zapadnom Balkanu, prema objavljenom izvještaju CEE Bankwatch Network-a i Centra za istraživanje energije i čistog vazduha (CREA).

Izvještaj “Poštuj ili Zatvoriti” otkriva da je gotovo 12.000 ovih smrtnih slučajeva posljedica kršenja domaćeg i međunarodnog zakonodavstva, te da su oni mogli biti izbjegnuti.

Zemlje Zapadnog Balkana od 2018. imaju obavezu ograničavanja emisija iz termoelektrana u skladu sa EU Direktivom o Velikim Ložištima. Međutim, novi izvještaj otkriva da su u 2020. godini, ukupne emisije sumpor-dioksida iz 18 termoelektrana na ugalj na Zapadnom Balkanu bile 2,5 puta veće nego emisije sumpor-dioksida iz 221 termoelektrane na ugalj na teritoriji Evropske Unije.

Prema zvaničnim podacima emisije sumpor-dioksida iz TE Pljevlja u 2020. godini iznosile su 63.922 tona. Ove emisije su bile na nivou emisija iz 2018. godine, a znatno veće od emisija u 2019. godini.

Sve zemlje u regionu koje imaju termoelektrane na ugalj krše EU Direktiu o Velikim Ložištima, iz tog razloga je Sekretarijat Energetske Zajednice u martu otvorio postupak protiv Bosne i Hercegovine, Kosova, Sjeverne Makedonije i Srbije. U aprilu je Sekretarijat otvorio postupak i protiv Crne Gore nakon što je zvanično potvrđeno da je TE Pljevlja prekoračila dozvoljenih 20.000 radnih sati, koje je prethodno dobila za period 2018.-2023. (eng. opt-out mehanizam)

“Zbog kršenja međunarodnih obaveza Sekretarijat Energetske Zajednice vodi postupak protiv Crne Gore, međutim iako je epilog i dalje nepoznat, svaki dalji rad TE Pljevlja sa sadašnjom tehnologijom sagorijevanja uglja bio bi nepropisan, kažu iz NVO Green Home. Prema izjavama predstavnika Vlade Crne Gore dalja eksploatacija uglja i njegovo korišćenje za potrebe dobijanja električne energije biće obustavljeno nakon 2035. godine (tzv. coal-phase out godina), što implicira značaj sadašnjeg trenutka i neophodnost zajedničkog djelovanja svih njenih relevantnih institucija, organizacija civilnog sektora i građana kako bi proces pravedne tranzicije imao zagarantovan uspjeh. Zato je neophodno donijeti plan tranzicije koji će biti sveobuhvatan i primjenljiv i početi sa njegovom implementacijom u najkraćem roku.

„Vlade zapadnog Balkana ne mogu sanjati o članstvu u EU i izvoziti električnu energiju u EU zanemarujući pravila o kontroli zagađenja„, kaže Davor Pehchevski iz mreže CEE Bankwatch. „Crna Gora hitno mora pojačati ulaganja u mjere energetske efikasnosti, uključujući toplotne pumpe, i održive oblike obnovljivih izvora energije. Zajedno sa svim relevantnim akterima, posebno pogođenim zajednicama, potrebno je izraditi planove za pravednu tranziciju opštine Pljevlja.”

Nalazi izveštaja, kao i dodatne informacije, mogu se pronaći na