Skriningom raka grlića materice, dojke i debelog crijeva u prošloj godini otkriveno je 38 slučajeva karcinoma.

To pokazuju godišnji izvještaji Instituta za javno zdravlje (IJZ) o sprovođenju skrining programa.

Prema podacima za skrining raka dojke, u prošloj godini otkrivena su 24 slučaja karcinoma. Ciljna grupa za ovaj skrining obuhvatila je 29.692 žene, a 9.376 je uspješno kontaktirano i pozvano na pregled. Skrining raka dojke sprovodio se među ženama starosne dobi od 50 do 69 godina, sa teritorije Podgorice, Danilovgrada, Cetinja i Kolašina, a osnovni metod skrininga jeste mamografija u Kliničkom centru Crne Gore (KCCG).

“Odazvalo se 8.675 žena (92,52 odsto pozvanih), a mamografski pregled obavilo je 5.339 (56,94 odsto pozvanih) žena. Prosječno je otkriveno pet karcinoma dojke na 1.000 snimljenih žena. U okviru skrining programa urađene su 33 biopsije, pri čemu su otkrivena 24 slučaja raka dojke”, zaključuje se u izvještaju autora Ivana Samardžića, specijaliste epidemiologije.

Na smanjen odziv žena, tvrdi se u izvještaju, utiču problemi kao što su nedovoljna organizacija, manjkavosti skrining metoda, loša informisanost, nizak obrazovni i socioekonomski nivo, te kulturološki i religiozni faktori – prepreke koje su prisutne i globalno.

“Poboljšanje organizacije i uključenost primarne zdravstvene zaštite, uz adekvatnu političku podršku i finansiranje, može značajno povećati stopu učešća u skrining programu. Postoji stalna potreba za podizanjem svijesti o značaju preventivnih pregleda. Intenzivnija edukacija i medijska kampanja mogu doprinijeti razbijanju predrasuda i smanjenju straha od pregleda”, konstatuje se u izvještaju.

Karcinom debelog crijeva otkriven kod 13 osoba

Ciljnu grupu za sprovođenje skrininga raka debelog crijeva u prošloj godini činilo je 80.598 osoba, u starosnoj dobi od 50 do 74 godine. Za učešće u skriningu pozvano je 19.767 osoba, što čini 24,53 odsto ukupne ciljne populacije.

Prema preporukama Evropskog vodiča, poželjna stopa pozivanja na dvogodišnjem nivou je 95 odsto i više, a u izvještaju se konstatuje da je jasno da dinamika pozivanja učesnika od timova izabranih doktora domova zdravlja nije bila na zadovoljavajućem nivou kako bi se ispunio uslov za postizanje željene stope pozivanja tokom ovog perioda.

Autori navode da su visoke procente pozivanja, iznad 45 odsto za godinu, ostvarili domovi zdravlja Podgorica i Kolašin, koji su dobri primjeri posvećenosti, organizacije i odgovornosti u radu.

Pozivu za učešće u skriningu odazvalo se skoro 16.000 osoba, odnosno oko 80 odsto ukupno pozvanih, što je iznad poželjne vrijednosti koja iznosi najmanje 65 odsto. Taj odziv ostvaren je u 15 od 20 domova zdravlja i ukazuje na posvećenost i kvalitet timova izabranih doktora u okviru skrininga, tvrdi se u izvještaju.

“Visok procenat odaziva ukazuje na snažnu zainteresovanost građana za učešće u skriningu, dok 15 od 20 domova zdravlja postiže izuzetne rezultate u angažovanju ciljne populacije. Ipak, postoji prostor za dalji napredak u pogledu pozivanja, što bi omogućilo da se povećaju obuhvati i još više unaprijedi uspjeh programa”, pokazuje izvještaj.

Prema podacima IJZ, u toku 423 kolonoskopije, 84 uzorka su poslata na patohistološku analizu, a u 65 odsto poslatih uzoraka dokazane su premaligne promjene. Otkriveno je 13 slučajeva karcinoma (u 15,5 odsto slučajeva).

Manjkavosti skrininga raka grlića materice

Ciljanu populaciju za skrining raka grlića materice činile su žene uzrasta od 30 do 50 godina sa teritorije cijele Crne Gore, kojih je 87.507, a tokom prošle godine pozvano je njih 13.827.

Od tog broja žena, odazvalo se 11.130, dok je na humani papiloma virus, glavni uzročnik raka grlića materice, testirano 9.626 žena. Izvještaj pokazuje da je oko 13 odsto žena imalo pozitivan rezultat. Izvještaj pokazuje da je urađeno 80 biopsija, a u KCCG analizirano 57 uzoraka, među kojima je otkriven jedan karcinom, a 38 slučajeva displazija.

U izvještaju piše da je najveći odziv za skrining registrovan u domovima zdravlja Nikšić i Herceg Novi, što ukazuje da su timovi izabranih ginekologa motivisali značajno više žena u odnosu na crnogorski prosjek da učestvuju u programu skrininga.

U IJZ tvrde da su glavne prepreke u sprovođenju skrininga raka grlića materice nedostatak ili neažurirani brojevi telefona u zdravstvenim kartonima žena, nedostatak kadra i nedovoljna motivacija za rad u okviru organizovanog programa skrininga, nedovoljan broj kolposkopija i biopsija u domovima zdravlja, varijabilan kvalitet uzetih uzoraka, nedostatak obuka i treninga za preglede i testiranja, nepridržavanje protokola i smjernica, manjkavosti informacionog sistema.

Autori predlažu niz mjera za unapređenje skrininga, među kojima je i uvođenje centralizovanog kol centra za potrebe pozivanja i motivacije žena da se odazovu za program skrininga.