Pljevljaci su i juče udisali prilično zagađen vazduh. Vrijednost PM 10 čestica u iznosila je 165.9 µg/m3, dok je vrijednost PM 2.5 čestica bila 144.8 µg/m3. 

Višestruko veće zagađenje praškastim PM 2.5 česticama posljedica je rada termoelektrane, rudnika uglja, ali i preko 4.000 ložišta domaćinstva za grijanje tokom zime. Čestice PM 2.5, koje nastaju tokom loženja, klasifikovane su kao kancerogene. 

U najsjevernijoj opštini u Crnoj Gori zagađen vazduh bio je čak 17 dana tokom januara, podaci su Agencije za zaštitu životne sredine, a ovaj grad je u prvim danima 2023. bio i najzagađeniji na svijetu. 

No, taj problem nije “ovogodišnji”. Građani Pljevalja već decenijama udišu zagađen vazduh. U tom gradu, posebno kada “pritisne” magla i u zimskom periodu kada je aktivan veliki broj ložišta, teško je disati. Vazduh se osjeća na paljevinu, “miriše” na sagoreli ugalj, a brojna obećanja Pljevljacima da će se situacija riješiti ostala su tek “mrtvo slovo na papiru”.

Osim izjava za medije, projekata na kojima različite NVO dobro zarađuju, ali i obećanja pred izbore, Pljevljaci još nijesu dobili ništa. 

Obećana rješenja problema zagađenosti vazduha čekaju na sprovođenje u djelo. 

“Godinama se ponavlja situacija da se u toku grejne sezone aktuelizuje ta tema, bude u žiži pažnje nekih 15 dana do mjesec, i onda nakon obećanja donosioca odluka svih dosadašnjih vlada i vlasti, sve se vraća na isto. A mi imamo enormno zagađenje vazduha, zemljišta i vode”, kazao je predsjednik NVO “Breznica” Milorad Mitrović. 

Napominje da Pljevljaci nezdrav vazduh udišu godinama. Po evropskim standardima dozvoljena količina PM čestica koncentracija je 50 mikrograma po metru kubnom i to prekoračenje može da bude samo 35 dana u toku jedne kalendarske godine. 

Umjesto odgovora – muk

Ovo je problem koji negativno utiče na zdravlje stanovnika Pljevalja. Ipak, iako smo tražili informaciju o zdravstvenim problemima mještana te opštine nastalim kao posljedica udisanja vazduha lošeg kvaliteta, iz Opšte bolnice Pljevlja nijesmo dobili nikakve podatke. I na pitanje koliko je djece hospitalizovano ove zime zbog ovog problema – iz pljevaljske bolnice ćute. 

Nezvanično nam je saopšteno da nemaju dovoljno ljekara ni specijalistu za respiratorne bolesti.

Ipak, da je zagađen vazduh najveći problem Pljevljaka i da uništava njihovo zdravlje, svjesni su građani, potvrdio nam je i Pljevljak Edin Zuković. 

“To je problem iznad svih problema, koji narušava zdravlje građana Pljevalja, posebno djece. To je problem koji raseljava Pljevljake i morao se riješti mnogo ranije. To je problem koji daje negativan imidž ovom prelijepom kraju i problem koji će, nadam se, napokon da se počne rješavati toplifikacijom Pljevalja”, kaže Zuković. 

Rješenje toplifikacija 

Iz ekološkog društva “Breznica” najavili su da će uputiti inicijativu Vladi da napravi strategiju koja će dovesti do potpune zabrane upotrebe čvrstih goriva, uglja i drva, za zagrijavanje stambenih i poslovnih prostora u Pljevljima, a potom i u drugim gradovima u Crnoj Gori. 

Predsjednik NVO “Breznica” Milorad Mitrović naveo je da bi kroz Akcioni plan trebalo definisati ko, šta i u kom periodu treba da uradi. 

“Jedan od načina je toplifikacija, odnosno izgradnja primarne mreže, koju će raditi EPCG od Temoelektrane do ulaska u grad, a kasnije bi trebalo raditi sekundarnu mrežu kroz grad. Do uvođenja te mreže do Toplane, i gašenjem kotlova na ugalj, oko 500 domaćinstava bi se grijalo toplotnom energijom iz Termoelektrane. Naporedo bi trebalo raditi i sekundarnu mrežu, koja ide po gradu, jer ako se radi samo primarna mreža, mislim da je to gubljenje vremena”, istakao je Mitrović.

Napominje i da je to problem koji je trebalo da bude riješen prije 40 godina. 

“Mislim da su Pljevlja jedini grad u Evropi koji ima ekološke izbjeglice, jer su odavde ljudi odlazili, a kao razlog jedino navodili ekološko zagađenje. Još 1980. godine je postojao urađen ugovor između EPCG Jugoslavije i Opštine Pljevlja, gdje je bilo predviđeno da sa izgradnjom, prvog bloka Telmoelektrane, od dva planirana, da se započne i topolifikacija Pljevalja. To se nikada nije desilo. Građani Pljevalja su prevareni, ugovor i dalje postoji, ali ga niko nije ispoštovao”, navodi Mitrović. 

I Zuković se nada da je na red došlo rješavanje problema zagađenog vazduha i očekuje da neće sve ostati na obećanjima političara. 

“Nijesmo jedini grad koji ima loše mikroklimatske uslove u toku sezone grijanja, ali smo jedini grad koji ima termoelektranu, a nema toplifikaciju grada. Koliko su za to krive sve dosadašnje Vlade, još više su krivi Pljevljaci i njihovi politički predstavnici kojima su lični interesi bili prioritet u odnosu na ono za šta su izabrani”, smatra Zuković. 

Individualna ložišta najveći zagađivači

Pljevljak Edin Zuković smatra da se problem sa zagađenim vazduhom ne može ekspresno riješiti, a kao glavnog krivca navodi individualna ložišta. 

“Individualna ložišta se, ipak, ne mogu tek tako eliminisati. Rješenje možda treba tražiti u potpunoj zabrani upotrebe uglja za grijanje uz podsticanje alternativnih načina grijanja, kao što su toplotne pumpe i grijanje na pelet, subvencijama računa za električnu energiju, toplotnom izolacijom objekata, edukacijom građana”, kaže Zuković. 

Iako se veliki broj Pljevljaka iselio iz ovog grada zbog zagađenog vazduha, Zuković se odlučio za drugačiju opciju. 

“Volim ovaj grad i ne planiram da se selim i zato sam počeo praviti kuću na desetak kilometara od grada i tu planiram da živim, ako uspijem da izgradim dom”, kazao nam je Zuković. 

I Mitrović ističe da toplifikacija nije jedino rješenje. Kao primjer navodi jedan grad iz regiona. 

“Mogu da se urade toplane i kotlarnica na plin, da se uradi gasifikacija grada i ne mora se voditi gasovod. Dovoljno je da se kamionima, cistijernama dovozi plin i da se instaliraju uređaji za to. Pola Sarajeva se grije na plin tako da dovođenje gasa je jedan od načina. Prije par godina sam predlagao da kao kratkoročnu mjeru, uvedemo korišćenje kalcijum-hlorida, koji bi se stavljao u cistijerne za pranje ulica. Tako bi došlo da “hvatanja” tih PM čestica koje padaju na cestu, a potom se opet dižu u atmosferu. Na ovaj načun, kalcijum-hlorid bi te čestice spajao, činio ih težima, lijepio za tlo i one bi se spiranjem odvodile atmosferskim kanalizacijama i tako bi se smanjila disperzija čestica u vazduhu”, objašnjava Mitrović. 

Sumorna slika 

Na muci Pljevljaka, kako kaže, brojni profitiraju. Političari se oglase kako bi prikupili koji “poen” više, pripadnici nekih NVO pohrle u Pljevlja, pišu se projekti, drže radionice… Ipak, od svega toga, građani na kraju ne dobiju ništa. 

“Priča o zagađenju vazduha se svake godine pokušava ispolitizovati. To je jedna sumorna slika, da političari i NVO sektor, pokušavaju da na muci Pljevljaka poentiraju i predstave sebe kao dušebrižnike koji pokušavaju da riješe ovaj problem. U stvari, oni samo jednokratno pokušavaju da se deklarišu za rješavanje tog problema, u političkim kampanjama kada su izbori. Toga zadnjih godina nije manjkalo, ali obećanja nijesu ispunjena”, poručuje Mitrović.

Što se tiče NVO sektora, onog koji se, kako kaže Mitrović, bavi ekologijom, sve se završi na pisanju projekata i “izvlačenju” novca iz različitih fondova. 

“Čim se desi zagađenje ili pokrene priča o otvaranju nekog rudokopa, rekonstrukacija TE i sl, odjednom se pojave ljudi koji nam počnu davati savjete šta treba da radimo, da li ćemo izlaziti iz kuće, otvarati prozore ili se zatvarati”, kaže on.

Prema njegovim riječima, ogroman broj NVO zgrnuo je stotine hiljada, pa i milione na projekte u Pljevljima. 

“Dolaze nam “lelekači” iz Podgorice, kabinetski ekolozi, koji nas iz fotelja sjetuju kako treba da se ponašamo. Dolaze ovdje, prave tribine, radionice, rade se studije koje koštaju hiljade eura, tu se mogu pročitati razne nebuloze i netačne informacije, ali to nikome ne smeta da visokobudžetne projekte realizuju preko grbače Pljevljaka. Rezultat svih tih dosadašnjih projekata nije nula, mi smo u minusu, jer čim se priča “malo slegne”, više nema niđe nikoga”, zaključuje Mitrović.