CILJNA GRUPA	ZDRAVSTEVENE PORUKE KOJE PRATE PRAG UPOZORENJA
Vulnerabilna (ranjiva) populacija:  trudnice, novorođenčadi, djeca do 5 godina starosti, stanovništvo starije od 65 godina, osobe sa astmom  i osobe  koje pate od kardiovaskularnih ili   respiratornih bolesti. Osjetljiva populacija: osobe koje reaguju pojačano u odnosu na opštu populaciju ili čije se tegobe pogoršavaju tokom zagađenja (hronični bolesnici, osobe koje boluju od neuroloških, infektivnih bolesti, imunokompromitovane osobe i sl.)	Svako, a naročito vulnerabilna i osjetljiva populacija mogu osjetiti uticaj vazduha zagađenog sumpor dioksidom na zdravlje (bronhokonstrikcija,  sviranje u grudima, stezanje u grudnom košu, otežano disanje i sl.)   Izbjegavajte napornu fizičku aktivnosti i bavljenje sportom (uključujući i takmičanja)  na otvorenom ili u zatvorenom prostoru za vrijeme epizode zagađenja. Izbjegavajte izlaske u ranim jutarnjim i kasnim popodnevnim satima, naročito u blizini velikih saobraćajnica.   Ne preporučuje se otvaranje prozora i provetravanje zatvorenih prostorija u stambenim jedinicama. U slučaju javljanja neuobičajenih tegoba vezano za respiratorni i kardiovaskularni sistem, molimo da potražite stručnu medicinsku pomoć u zavisnosti od težine tegoba u Domu zdravlja ili u službi Hitne medicinske  pomoći u Pljevljima.
Opšta populacija:	Smanjite i/ili odložite produženu ili napornu  fizičku aktivnost i bavljenje sportom, na otvorenom ili u zatvorenom prostoru do kraja epizode zagađenja. Ukoliko se jave simptomi (neuobičajen zamor, bol i nadražaj disajnih puteva, začepljen nos, kašalj, otežano disanje, lupanje srca i sl.) posavjetujte se sa vašim izabranim ljekarom.

Mjere upozorenja stanovništva:

1) izbjegavati ponašanje i aktivnosti koje mogu doprinijeti zagađivanju vazduha;
2) ne upotrebljavati uređaje za grijanje prostorija fosilnim gorivima, plinske šporete i šporete na čvrstagoriva;
3) ne pušiti u stambenim prostorijama;
4) odgoditi čišćenje sredstvima koje sadrže korozivne hemikalije i rastvore, popravke pri kojima sekoriste ljepila, boje, lakovi, upotrebu insekticida i sve ostale radnje i aktivnosti koje nijesu hitne iI neophodne, a pri kojima se zagađuje vazduh u prostorijama s obzirom da se prostorije ne moguprovjetriti otvaranjem prozora;
5) ne koristiti uređaje za ventilaciju kojima se u prostorije ubacuje spoljni vazduh;
6) izbjegavati da mala djeca, trudnice, stariji ljudi, hronični bolesnici, osobe slabog zdravlja i osjetljiveosobe u vrijeme kritične situacije izlaze iz zatvorenih prostorija.

Ministarstvo održivog razvoja i turizma donijelo je Kratkoročni akcioni plan u avgustu 2017.godine za opštinu Pljevlja u slučaju prekoračenja ili rizika od prekoračenja praga upozoravanja za sumpor(IV)oksid SO2.

Prag upozoravanja za sumpor(IV)oksid SO2 smatra se prekoračenim kada izmjerene srednje satne koncentracije prelaze 500 µg/m3. Prekoračenja praga upozoravanja mjere se ili predviđaju u roku od tri uzastopna sata.
Stanje pripravnosti koje označava postojanje rizika od prekoračenja je u praksi utvrđeno kao prekoračenje 80% vrijednosti praga upozoravanja (400 µg/m3) tokom tri uzastopna sata.

POSTUPANJE U PERIODU U KOJEM POSTOJI OPASNOST OD PREKORAČENJA
PRAGA UPOZORENJA ZA SUMPOR(IV)OKSID SO2 ILI JE PRAG UPOZORENJA
PREKORAČEN

Prvi korak – stanje pripravnosti – obavještavanje mreže institucija za sprovođenje akcionog plana
Drugi korak – Upozorenje (prekoračen prag) obavještavanje javnosti
Treći korak – trajanje prekoračenja 3 h – prvi set mjera
Četvrti korak – trajanje prekoračenja preko 12 h – drugi set mjera
Peti korak – trajanje prekoračenja preko 24h – treći set mjera
Šesti korak–Prestanak sprovođenja mjera, povratak na normalno stanje – 24h su srednje satne koncentracije ispod granične vrijednosti (350 µg/m3).

Prvi korak – stanje pripravnosti – obavještavanje mreže institucija za sprovođenje akcionog plana.
Mreža institucija/kontakt osobe za sprovođenje akcionog plana dobijaju informaciju o izmjerenim koncentracijama koje su iznad 80% praga upozoravanja.
Izdaje se upozorenje velikim zagađivačima da se pripreme za moguću privremenu obustavu rada.
TE Pljevlja treba da obezbijedi dovoljne zalihe uglja, za slučaj privremene obustave isporuke uglja iz Rudnika uglja.
TE Pljevlja dostavlja Agenciji za zaštitu prirode i životne sredine satne podatke o emisijama izmjerenim automatskim analizatorima instaliranim na dimnjaku TE.

Drugi korak – Upozorenje (prekoračen prag) obavještavanje javnosti
Mreža institucija/kontakt osobe za sprovođenje akcionog plana dobijaju informaciju o izmjerenim koncentracijama koje su iznad praga upozorenja.
Agencija za zaštitu prirode i životne sredine obavještava javnost,postavljanjem saopštenja za javnost na sajt Agencije i šalje obavještenje svim elektronskim i štampanim medijima.
Institut za javno zdravlje intenzivira aktivnosti – izdavanje preporuka za zaštitu zdravlja tokom visokog prisustva zagađujućih materija u vazduhu.
Zavod za hidrometeorologiju i seizmologiju vrši analizu meteorološke situacije i dostavlja izvještaje mreži institucija.
Centar za ekotoksikološka ispitivanja vrši dodatne provjere statusa rada instrumenata.
Lokalna samouprava odnosno Opštinski tim za upravljanje u vanrednim situacijama je u stanju pripravnosti i izdaje saopštenje za građane putem lokalnih medija.
Veliki zagađivači su u stanju pripravnosti.

Treći korak – trajanje prekoračenja 3 h – prvi set mjera
Veliki zagađivači postupaju u skladu sa Preduzetnim planovima za akcidentne situacije – zaštitu i spašavanje i Opštinskim planom zaštite i spašavanja.

Agencija za zaštitu prirode i životne sredine, Zavod za hidrometeorologiju i seizmologiju,Ekološka inspekcija, predstavnici lokalne samouprave, CETI su u stalnoj komunikaciji u cilju analize dostupnih podataka i identifikacije uzroka zagađenja.
Institut za javno zdravlje intenzivira aktivnosti – izdavanje preporuka za zaštitu zdravlja tokom visokog prisustva zagađujućih materija u vazduhu na osnovu analize procjene rizika za zdravlje građana u skladu sa izmjerenim koncentracijama zagađujućih materija u vazduhu.
Lokalna samouprava odnosno Opštinski tim za upravljanje u vanrednim situacijama izdaje apel građanima u skladu sa Prilogom 9 Uredbe o utvrđivanju vrsta zagađujućih materija, graničnih vrijednosti i drugih standarda kvaliteta vazduha.
Obavještava se elektronskim dopisom (mail-om) OKC 112 – Direktorat za vanredne sitaucije i MUP Crne Gore o tome da je nastupilo prekoračenje od 3h i da je na snazi treći korak Kratkoročnog akcionog plana za Opštinu Pljevlja u slučaju prekoračenja ili rizika od prekoračenja praga upozoravanja za sumpor(IV)oksid SO2.
Opštinski tim za upravljanje u vanrednim situacijama u koordinaciji sa PJ Uprave Policije uvodi zabranu kretanja za teretna motorna vozila ukupne mase preko 3,5 t u odredjenom vremenu na odredjenim saobraćajnicama.
Rudnik uglja zaustavlja svu mehanizaciju koja je na dizel pogon, kao i rad na kompletnnoj otkrivki Jagnjilo.

Četvrti korak – trajanje prekoračenja preko 12 h – drugi set mjera
Na snazi su prethodno definisane mjere.
Rudnik uglja zaustavlja otkopavanje i miniranje na aktivnom kopu.
Predstavncii mreže institucija su u stalnom kontaktu i daju preporuke za donošenje odredjenih odluka i pripremaju zvanično obavještenje za javnost i medije.
Pokreće se procedura obustavljanja rada lokalnih kolektivnih kotlarnica snage iznad 1MW, u skadu sa Zakonom o zastiti vazduha, po nalogu ekološke inspekcije i procedura obustavljanja rada svih kotlarnica instalisane snage do 1MW, po nalogu komunalne inspekcije.
Uvodi se zabrana kretanja motornih vozila čiji motori koriste dizel gorivo, osim za vozila policije, vozila hitne medicinske pomoći, vatrogasna-spasilačka vozila, vozila sa diplomatskim tablicama, vozila ministarstva odbrane i MUP-DVS, vozila taksi udruženja i ostala vozila sa odobrenjem.
Potrebno je osigurati nesmetan protok vozila na glavnim gradskim saobraćajnicama.
Primjenjuju se ostale mjere za koje Opštinski tim za upravljanje u vanrednim situacijama procijeni da mogu doprinijeti poboljšanju kvaliteta vazduha u skladu sa Opštinskim planom zaštite i spašavanja.
Privremena obustava nastave u školama i vrtićima.

Lokalna samouprava intenzivirano obavještava javnost o relevantnim informacijama i izdaje preporuke građanima.
Uvodi se pojačani nadzor nad zdravljem stanovništva – epidemiološka služba Pljevlja.
Ukoliko je prekoračenje sumpor(IV)oksida SO2 praćeno sa prekoračenjima koncentracija i PM čestica preporučuje se upotreba zaštitnih maski za boravak na otvorenom prostoru. Preporučuje se upotreba prečistača vazduha u domaćinstvima (kuće i stanovi) u zatvorenim postorijama, kao i upotreba prečistača vazduha u javnim objektima.
Pokreće se procedura za angažovanje mobilne automatske stanice u cilju vršenja uporednih mjerenja na reprezentativnim lokacijama.
Call centar Doma zdravlja Pljevlja uspostavlja 24-časovno dežurstvo.

Peti korak – trajanje prekoračenja preko 24h – treći set mjera
Na snazi su prethodno definisane mjere.
Opštinski tim za upravljanje u vanrednim situacijama prati razvoj situacije i daje preporuke za donošenje određenih odluka u skladu sa Opštinskim planom zaštite i spašavanja.
Totalna obustava rada lokalnih kolektivnih i indivudualnih kotlarnica.
TE Pljevlja radi sa smanjenom snagom bloka. Rudnik uglja obustavlja isporuku uglja TE Pljevlja.

Šesti korak – Prestanak sprovođenja mjera, povratak na normalno stanje, 24h srednje satne koncentracije su ispod granične vrijednosti (350 µg/m3).
Agencija za zaštitu prirode i životne sredine u saradnji sa Opštinom Pljevlja izdaje zvanično saopštenje za javnost o prestanku mjera koje su bile na snazi.

OBAVJEŠTAVANJE JAVNOSTI
U slučajevima prekoračenja pragova upozoravanja ili praga obavještavanja na osnovu člana 11 Uredbe o utvrđivanju vrsta zagađujućih materija, graničnih vrijednosti i drugih standarda kvaliteta vazduha, organ uprave nadležan za poslove zaštite životne sredine (u daljem tekstu:

Agencija za zaštitu prirode i životne sredine), bez odlaganja obavještava javnost putem medija, najmanje tri puta dnevno.
O prekoračenju pragova upozoravanja ili praga obavještavanja iz stava 1 ovog člana, Agencija za zaštitu prirode i životne sredine obavještava javnost o sljedećim podacima:
1) o utvrđenom prekoračenju/prekoračenjima:

• lokacija ili područje prekoračenja;
• vrsta prekoračenog praga;
• početak i trajanje prekoračenja praga;
• najveća izmjerena jednočasovna koncentracija tokom trajanja prekoračenja i najveća srednja
  osmočasovna koncentracija za ozon;
  2) o prognozi za sljedeće poslijepodne/dan (dane):
• područje na kome se očekuje prekoračenje pragova upozoravanja i/ili obavještavanja;
• očekivane promjene zagađenja (poboljšanje, stabilizacija ili pogoršanje) zajedno sa uzrocima
  tihpromjena (kada su poznati);
  3) o ugroženom stanovništvu, mogućim zdravstvenim problemima i preporučenom ponašanju:
• informacije o ugroženim grupama stanovništva;
• opis očekivanih simptoma;
• preporučene mjere predostrožnosti koje, treba da preduzme ugrožena populacija;
• izvori dodatnih informacija;
  4) o preventivnim mjerama za smanjenje zagađenja i/ili izloženosti zagađenju:
• glavni izvori zagađivanja;
• aktivnosti koje treba preduzeti na smanjenju emisija.
  Agencija za zaštitu prirode i životne sredine obavještava javnost i u slučaju postojanja okolnosti zbog kojih može doći do prekoračenja pragova upozoravanja i obavještavanja.