Crna Gora je dužna da do 31. decembra 2025. godine dostavi Evropskoj komisiji inovirani plan upravljanja nusproizvodima životinjskog porijekla koji nijesu namijenjeni ishrani ljudi, a do 1. maja 2026. godine moraju biti, kao privremeno rješenje, izgrađena lokalna stočna groblja ili jame grobnice za zakopavanje i spaljivanje tog otpada.

Ukoliko to ne uradi, dovodi se u pitanje i privremeno zatvaranje Poglavlja 12 – Bezbjednost hrane, veterina i fitosanitarni poslovi – saopštilo je Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede u informaciji koju je na sjednici u četvrtak usvojila Vlada.

Nusproizvodi životinjskog porijekla koji nijesu namijenjeni ishrani ljudi nastaju u klanicama, objektima za preradu mesa i mlijeka, zatim trgovinama usljed isteklih rokova ili kvarljivosti, u restoranima, na farmama kao i u divljini od uginulih životinja. Mogu nastati i kao posljedica sprovođenja mjera na suzbijanju, odnosno iskorijenjivanju zaraznih bolesti životinja.

PROPISI

Bez obzira na to što je u Crnoj Gori klasifikacija i postupanje uređeno zakonodavstvom Evropske unije, sada se taj otpad ne odlaže u potpunosti na propisan način – direktno iz objekata u kojima nastaje preuzimaju ga komunalna preduzeća, odlažu na gradske deponije na za to određenom ali neizdvojenom, ograđenom i neoznačenom prostoru, što u slučaju izbijanja naročito opasnih zaraznih bolesti životinja ili zoonoza većeg obima predstavlja veliki problem.

Nusproizvodi životinjskog porijekla koji nijesu namijenjeni ishrani ljudi nastaju u klanicama, objektima za preradu mesa i mlijeka, zatim trgovinama usljed isteklih rokova ili kvarljivosti, u restoranima, na farmama kao i u divljini od uginulih životinja

To se pokazalo prošle godine kada je više stotina goveda zaraženih kju groznicom u Danilovgradu i Nikšiću eutanazirano, ali te opštine nijesu imale lokacije za zakopavanje lešina pa su danima stajale na farmama.

U informaciji se navodi da je prvi korak ka rješavanju tog problema država napravila 2018. godine kada je usvojen Plan upravljanja (prikupljanja i prerade) nusproizvoda životinjskog porijekla koji nijesu za ljudsku ishranu, sa akcionim planom. U skladu sa njim, od februara 2020. godine do jula 2021. godine, uz podršku MIDAS 2 projekta dobijena je tehnička pomoć za izradu biznis plan kojim je potvrđeno da je potrebna izgradnja postrojenja (objekta) kapaciteta od 8.000 do10.000 tona godišnje, kako bi se uspostavilo sakupljanje i zbrinjavanje u skladu sa EU zahtjevima, što je od naročitog značaja za kontrolu zaraznih bolesti životinja, zaštituzdravlja ljudi i zaštitu životne sredine.

Ukupan trošak, koji uključuje projektovanje, izradu studije uticaja na životnu sredinu i društvo, kao i nadzor radova, procijenjen je na 6,9 miliona. Osim postrojenja, obuhvata i izgradnju dva sabirna centra u Nikšiću i Podgorici, nabavku vozila i opreme i uspostavljanje sistema upravljanja što će koštati još oko 3.000.000 eura.

Sredstva su obezbijeđena iz kredita Svjetske banke koja je 2022. godine odobrila produženo trajanje projekta do kraja juna 2025. godine, kako bi bilo vremena da se postrojenje izgradi. Međutim, predviđeno vrijeme za projektovanje i izgradnju postrojenja procijenjeno je na 36 mjeseci. Zato je u aprilu ove godine upućen Svjetskoj banci zahtjev za produženje trajanja MIDAS 2 projekta za dodatna 24 mjeseca.

LOKACIJA

Zastoj u realizaciji projekta nastao je zbog toga što nije određena lokacija na kojoj će se postrojenje graditi. Vlada je u decembru 2021. godine usvojila informaciju da će to uraditi do kraja 2024. godine u Bijelom Polju na lokaciji Čelinska Kosa, KO Majstorovina u okviru planiranog regionalnog centra za čvrsti komunalni otpad.

Vlada je 2018. godine usvojila Plan upravljanja (prikupljanja i prerade) nusproizvoda životinjskog porijekla koji nijesu za ljudsku ishranu, sa akcionim planom. Utvrđeno je da je potrebno postrojenje kapaciteta do 10.000 tona godišnje

Međutim, u januaru 2022. godine, mještani MZ Ravna Rijeka uputili su Ministarstvu ekologije, prostornog planiranja i urbanizma i opštini Bijelo Polje zahtjev za preispitivanje lokacije za izgradnju regionalnog centra za čvrsti komunalni otpad.

– Uzimajući u obzir neizvjesnost izgradnje tog centra i samim tim infrastrukture do same lokacije, te ograničeni vremenski rok za realizaciju MIDAS 2 projekta, izgradnja postrojenja za preradu nusproizvoda životinjskog porijekla je postala značajno ugrožena. Zato je Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede u februaru 2023. godine uputilo dopis na adrese devet opština – Podgorica, Nikšić, anilovgrad, Tuzi, Kolašin, Mojkovac, Berane, Pljevlja, Bijelo Polje – sa molbom razmatranja mogućnosti za ustupanje lokacije. Opština Nikšić je pozitivno odgovorila i u martu 2024. godine Skupština opštine usvojila je zahtjev Ministarstva poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede, prenijela prava upravljanja nad parcelom u Industrijskoj zoni Gračanica na državu.

Na taj način su se stvorili pravni preduslovi za promjenu lokacije i nastavak aktivnosti – izrada studije uticaja na životnu sredinu i društvo i priprema dokumentacije za projektovanje postrojenja. Međutim, opštini Nikšić je decembra 2024. godine upućen dopis Savjeta MZ Ozrinići, Bršno, Laz, Gvozdenice u kojem obavještavaju da se protive izgradnji postrojenja na njihovoj teritoriji, te da će ako se ne izađe u susret njihovom zahtjevu, preduzeti radikalne mjere – navelo je Ministarstvo poljoprivrede u informaciji.

UPOZORENJE

Iz tog Vladinog resora objašnjavaju da inovirani plan koji država mora da dostavi Evropskoj komisiji do kraja godine treba da sadrži alternativno, odnosno privremeno rješenje za postupanje sa nusproizvodima životinjskog porijekla do izgradnje postrojenja.

– Zakonom o veterinarstvu kao prihvatljivo rješenje u odnosu na trenutnu situaciju i mogućnosti u Crnoj Gori definisano je da lokalne samouprave odrede prostore – stočna groblja, što one nijesu uradile. U ovom trenutku alternativno rješenje za bezbjedno zbrinjavanje tog otpada jeste izgradnja stočnog groblja ili jame grobnice. Stočna groblja ili jame grobnice gradile bi jedinice lokalne samouprave na teritoriji ili više njih sporazumno u skladu sa potrebama.

Moraju biti izgrađeni u skladu sa Pravilnikom o higijenskim, veterinarsko – zdravstvenim i drugim uslovima za nusproizvode i objekte za preradu ili uništavanje nusproizvoda životinjskog porijekla. Nakon izgradnje će biti upisani u registar koji vodi Uprava za bezbjednost hrane, veterinu i fitosanitarni poslove – piše u informaciji.