NVO Eko tim i CEE Bankwatch Network ocjenjuju da predložene mjere samo odlažu stvarno rješavanje problema zagađenja u Pljevljima

Toplifikacija Pljevalja je neohodna, ali bi proglašavanje postojećeg projekta toplifikacije javnim interesom, koji donosi nove decenije sagorijevanja uglja u Pljevljima, terminalne bolesti građana, ekonomske i rizike za ostvarivanje klimatskih ciljeva Crne Gore moglo biti opasno i neodgovorno, ocijenile su NVO Eko tim i CEE Bankwatch Network.

Organizacije su uputile apel Vladi Crne Gore da napusti ideje koje produžavaju trovanje građana i agoniju zavisnosti Pljevalja od uglja i pomogne razvoj modernih sistema grijanja koji će obezbijediti suštinske promjene i čist vazduh.

“Dok Pljevlja bilježe hazardne koncentracije zagađenja, koja tokom ove sezone grijanja prevazilaze dozvoljene koncentracije i do 12 puta, nadležni najavljuju i sprovode neefikasne mjere koje ne doprinose poboljšanju kvaliteta vazduha, ocijenile su ove organizacije.

Podsjećaju da ekstremno štetno zagađenje vazduha, prouzrokovano spaljivanjem uglja u Termoelektrani Pljevlja i individualim ložištima, traje već najmanje 33 dana i bilježi i do 12 puta veće koncentracije PM10 od dozvoljenih u jednom danu.

“Zbog ovoga je Vlada Crne Gore prethodne sedmice najavila preduzimanje prijeko potrebnih urgentnih i dugoročnih mjera, pa ipak je efikasnost nekih od njih veoma upitna ili čak i kontraproduktivna”, naglašavaju ove organizacije.

Umjesto ovoga, kako predlažu, potrebno je pomoći Pljevljima i drugim ugroženim opštinama Crne Gore da osmisle i razviju detaljne projekte daljinskog i grijanja u mikro mrežama, bazirane na solarnoj i geotermalnoj energiji kao obnovljivim izvorima, uz podršku sezonskih skladišta i toplotnih pumpi.

Podsjećaju da vlade zemalja u regionu Zapadnog Balkana već pomažu svojim gradovima u pribavljanju tehničke pomoći i finansija kroz kombinaciju budžetskih izdvajanja, sredstava iz Investicionog fonda za Zapadni Balkan (WBIF), bilateralnih donacija i pozajmice od banaka poput EBRD, KfW i drugih.

“Tako je u decembru 2022, Vlada Kosova obezbijedila 80 miliona eura paket finansiranja iz ovih fondova za izgradnju 50 MW solarne elektrane i mreže daljinskog grijanja za 38000 građana Prištine i obezbijedila buduće jeftino i održivo rješenje za hronično zagađenje grada, ali i energetsku sigurnost za građane. Dodatno planira osam toplana na obnovljivim izvorima za druge gradove i preko 150 km mreža za daljinsko grijanje. Riječ je o lako dostupnim sredstvima koje spretne zemlje regiona već naveliko koriste, dok Crna Gora na listama prioritetnih projekata nema ni jedan projekat u ovoj oblasti”, naglašavaju ove organizacije.

Smatraju da u dijelu kratkoročnih mjera nije jasno koji učinak se očekuje od predloženih subvencija na električnu energiju.

“Ako je poznato da se većina domaćinstava se grije na ugalj i pelet, te shodno tome ne posjeduje adekvatne uređaje za grijanje na električnu energiju, ovakva mjera neće doprinijeti boljem kvalitetu vazduha, što će i monitoring u ovoj oblasti nedvosmisleno pokazati”, zaključuju Eko tim i Bankwatch u saopštenju.