Dokument koji posjeduje Centar za istraživačko novinarstvo Crne Gore (CIN-CG) pokazuje da je od početka 2025. do sredine novembra, svega dvije sedmice prije puštanja u probni rad Termoelektrane (TE) Pljevlja, bio onemogućen stručni nadzor ekološke rekonstrukcije TE Pljevlja – blok 1. 

U dopisu koji je 17. novembra 2025. godine izvođačima radova na ekološkoj rekonstrukciji TE Pljevlja – konzorcijumu koji čine kineska kompanija Dongfang Electric International Corporation i domaće firme Bemax, BB Solar i Permonte i TE Pljevlja, uputila kompanija Projectman, zadužena za stručni nadzor ekološke rekonstrukcije TE Pljevlja, kaže se da ova firma nije imala pristup tehničkoj i radnoj dokumentaciji, zbog čega nije mogla zakonito, bezbjedno i profesionalno pratiti radove, te da puštanje u rad postrojenja bez adekvatnog nadzora predstavlja ozbiljan rizik. Napominju i da na to kontinuirano ukazuju od početka 2025. godine. 

,,Puštanje u rad bez adekvatnog stručnog nadzora i prethodne provjere tehničke dokumentacije, kao i bez obučenog osoblja predstavlja ozbiljan rizik po bezbjednost i funkcionalnost sistema. Stoga zahtijevamo da se ove aktivnosti odmah usklade sa propisanim procedurama“, ističe se u dopisu koji ispred firme Projectman potpisuje inženjer mašinstva Milorad Vemić. 

,,Ističemo da aktivnosti koje se odnose na puštanje u rad svih postrojenja, u obimu i fazi u kojoj se trenutno izvode, nijesu obuhvaćene ugovorom koji je investitor zaključio sa stručnim nadzorom. Upravo zbog toga stručni nadzor nema pristup tehničkoj i radnoj dokumentaciji na osnovu koje bi se mogao vršiti nadzor nad ovim dijelom posla, čime je onemogućeno zakonito, bezbjedno i profesionalno praćenje ovih aktivnosti. Napominjemo da stručni nadzor na ovu obavezu kontinuirano ukazuje od početka godine, kao i na potrebu pravovremene obuke osoblja koje će upravljati i nadzirati rad budućeg postrojenja”, piše u još ovom dokumentu.

Iz firme Projectman za CIN-CG kažu da su “u roku od dvije nedjelje otklonjene sve nepravilnosti“. Pitali su i odakle CIN-CG-u dokument, kada se radi o internoj prepisci sa izvođačem i TE Pljevlja. 

CIN-CG se obratio i kineskoj kompaniji Dongfang Electric International Corporation i EPCG, ali do objavljivanja teksta, odgovori nijesu stigli.

Pitali smo za komentar i BB Solar. ,,Obavještavamo Vas da naša kompanija, u svojstvu jednog od članova konzorcijuma izvođača radova na projektu ekološke rekonstrukcije Termoelektrane Pljevlja, blok 1, nije ovlašćena da daje izjave ili komentare. U skladu sa ugovornim obavezama i uspostavljenom strukturom upravljanja projektom, za davanje zvaničnih informacija i odgovora na pitanja ovog tipa nadležni su nosilac konzorcijuma, kao i investitor projekta”, kažu iz te firme za CIN-CG.

Slično kažu i iz kompanije Monte media, koja je medijski predstavnik kompanije Bemax. ,,U skladu sa potpisanim ugovorom sa nosiocem posla rekonstrukcije, odgovor na postavljeno pitanje ne može dati kompanija Bemax, već nosilac konzorcijuma i odgovorna strana za izradu projekta“. 

Iz EPCG su tvrdili, nakon što se digla uzbuna zbog zagađenosti vazduha u Pljevljima, pošto je TE Pljevlja puštena u probni rad, da je sve sprovedeno uz saglasnost struke. 

Kako je došlo do ekološke rekonstrukcije TE Pljevlja

TE Pljevlja, izgrađena je početkom osamdesetih godina i jedno je od ključnih energetskih postrojenja u Crnoj Gori. Učestvuje sa oko 40 odsto u ukupnoj proizvodnji električne energije, ali je i jedan od najvećih zagađivača u državi. Zbog prekoračenja emisija sumpor-dioksida i čestica, Crnu Goru je godinama upozoravala Evropska unija (EU). Energetska zajednica, međunarodna organizacija koja se bavi energetskom politikom, u aprilu 2021. otvorila je postupak protiv Crne Gore, jer je TE Pljevlja nastavljala da radi bez ispunjavanja standarda za kontrolu emisija koje predviđa Energetska zajednica. U narednom periodu zbog štetnih emisija iz TE Pljevlja, EPCG će morati da plaća dodatne takse na izvoz određenih proizvoda sa visokim emisijama ugljen-dioksida u EU, što će građene koštati 190 miliona eura, o čemu je CIN-CG već pisao.  

Ugovor o tzv. ekološkoj rekonstrukciji TE Pljevlja, vrijedan oko 54 miliona eura sa PDV-om, iz EPCG su zaključili 2020. godine sa firmama Dongfang Electric International Corporation, Bemax, BB Solar i Permonte. Projekat je predstavljen kao ključni korak ka usklađivanju sa ekološkim standardima i produženju životnog vijeka termoelektrane. 

Najavljivana kao veliki infrastrukturni i ekološki zahvat koji će omogućiti TE Pljevlja da radi uz značajno smanjenje emisija, ekološka rekonstrukcija je i ranije bila predmet kritika stručne javnosti. Sudeći sada i po izjavama crnogorskih zvaničnika, TE Pljevlja će se zbog obaveza prema EU morati gasiti u dogledno vrijeme, što znači da ekološka rekonstrukcija nije riješila problem. 

Iako je vrijednost osnovnog ugovora o rekostrukciji, koji obuhvata sisteme odsumporavanja, denitrifikacije, tretmana voda i drugih ekoloških mjera, između 54 i 58 miliona eura, cjelokupni radovi na ekološkoj rekonstrukciji TE Pljevlja, koji uključuju izmještanje korita rijeke Ćehotine, anekse i troškove uvoza električne energije vrijede oko 100 miliona eura, prema saopštenjima EPCG. Međutim, prema proračunima dijela stručne javnosti, radi se o mnogo većoj sumi. 

Projekat rekosntrukcije je stalno kasnio, kršili su se predviđeni rokovi, pa su planirani termini puštanja u rad više puta pomjerani, uz povećanje troškova i produženje perioda u kojem TE Pljevlja nije mogla da radi. 

Posao stručnog nadzora povjeren je firmama STEAG Energy Services iz Njemačke i Projectman iz Podgorice, dok je reviziju glavnog projekta radila firma Sistem MNE. 

BB Solar je kompanija čiji je suvlasnik Blažo Đukanović, sin dugogodišnjeg predsjednika Crne Gore Mila Đukanovića, zajedno sa Ivanom Burzanovićem. Iako je BB Solar registrovan kao firma za izvođenje elektro-instalaterskih i srodnih tehničkih radova, kroz učešće u konzorcijumu izabranom za ekološku rekonstrukciju TE Pljevlja, ta kompanija je postala dio projekta koji obuhvata izuzetno složene tehnološke sisteme, uključujući postrojenje za odsumporavanje dimnih gasova, denitrifikaciju, kao i druge ključne ekološke mjere usmjerene na smanjenje emisija štetnih materija.

Uključivanje Đukanovićeve firme u ovako kompleksan posao otvorilo je u javnosti pitanja o razmjeri i prirodi aktivnosti koje je ta firma obavljala, ali i o kriterijumima po kojima su birani partneri u jednom od najskupljih i najosjetljivijih energetskih projekata u Crnoj Gori. Bilo je i upozorenja da ekološka rekonstrukcija ne može riješiti u potpunosti pitanje štetnih emisija, te da se TE Pljevlja, zbog obaveza prema EU, mora zatvoriti u dogledno vrijeme, ali se vlast koju je tada predvodila Demokratska partija socijalista (DPS) nije obazirala na ova upozorenja. Nakon promjena 2020, nove vlasti su ipak ušle u projekat rekonstrukcije, pravdajući se da ne mogu da raskinu već potpisane ugovore, uprkos brojnim upozorenjima da bi novac trebalo trošiti na alternativna i održiva rješenja u energetici. 

Šta kaže EU 

EU kroz Zeleni plan (European Green Deal), Fit for 55 paket i klimatsku politiku ima jasan cilj: da postepeno gasi termoelektrane na ugalj i dostigne klimatsku neutralnost do 2050. godine. U tom okviru, ulaganja u produžavanje životnog vijeka postrojenja na ugalj smatraju se tranzicionim i privremenim rješenjima, a ne dugoročno održivim razvojem.

Za zemlje kandidate poput Crne Gore, ključan je i Ugovor o Energetskoj zajednici, koji obavezuje državu da primjenjuje EU pravila o velikim ložištima i industrijskim emisijama. Upravo je na osnovu tih pravila Energetska zajednica više puta upozoravala Crnu Goru zbog prekoračenja emisija sumpor-dioksida i čestica u TE Pljevlja, uz zahtjeve za ograničavanje rada i postepeno zatvaranje postrojenja.

EU i Energetska zajednica su jasno stavile do znanja da ekološka rekonstrukcija ne može biti izgovor za neograničeno produženje rada termoelektrane, već eventualno samo kratkoročna mjera dok se država ne prebaci na obnovljive izvore i ne obezbijedi pravednu tranziciju za Pljevlja. 

Drugim riječima, iz perspektive EU, pitanje nije da li će TE Pljevlja biti zatvorena, već kada i pod kojim uslovima, uz što manje štete po zdravlje ljudi, javne finansije i energetsku sigurnost.

U tom kontekstu, kao što su stručnjaci i ranije ukazivali, ulaganje stotinu miliona eura samo u ekološku rekonstrukciju TE Pljevlja pokazalo se kao suštinski promašena investicija i kao skupo privremeno rješenje kojim se pokušalo kupiti vrijeme, iako je bilo jasno da TE Pljevlja, čak i uz modernizaciju, nema realnu budućnost u okviru EU agende. 

Tako su javna sredstva potrošena bez jasne dugoročne koristi, ali su korist imale firme koje su dobile posao.

Ovaj slučaj pokazuje da ono što javno tvrde odgovorni na funkcijama ne stoji u zvaničnoj dokumentaciji. Dokument stručnog nadzora koji CIN-CG posjeduje direktno dovodi u pitanje ključne navode nadležnih iz EPCG i otvara prostor za ozbiljnu raspravu o zakonitosti, bezbjednosti, odgovornosti, ali i svrsishodnosti jednog od najskupljih i najkompleksnijih energetskih projekata u državi.