Foto: Ilustracija-

Do kraja 2027. godine Crna Gora će u oblast upravljanja otpadnim vodama investirati 199,65 miliona eura, dok su projekti čija je realizacija planirana vrijedni ukupno 264,11 miliona, navedeno je u Programu izgradnje kolektorskih sistema i postrojenja za tretman komunalnih otpadnih voda za period 2025–2027. godine koji je usvojila Vlada.

Planirana je sanacija 70 km postojeće mreže, izgradnja 290 km nove kanalizacione mreže, pet novih postrojenja za tretman otpadnih voda – PPOV (Kolašin, Rožaje, Bijelo Polje, Podgorica, Ulcinj) i rekonstrukcija četiri postojeća (Herceg Novi, Kotor–Tivat, Mojkovac, Budva). Takođe, nastojaće da obezbijede sredstava za izgradnju postrojenja u opštinama Plav, Gusinje i prijestonici Cetinje.

PROJEKCIJE

Programom izgradnje biće do kraja 2027. godine kolektorskim sistemom obuhvaćeno oko 390.000 korisnika.

– Operativni ciljevi u oblasti upravljanja komunalnim otpadnim vodama obuhvataju sanaciju i zamjenu dotrajalih segmenata kanalizacionih sistema (92 km) i proširenje mreže na područja bez adekvatnih usluga. Planirana infrastruktura uključuje 885 km glavnih cijevi i kolektorske mreže, 72 kanalizacione pumpne stanice, 46 km potisnih cjevovoda i 17,4 km ispusta na otvorenom moru, čime se obezbjeđuje priključak stanovništva na sistem. Adekvatno prečišćavanje komunalnih otpadnih voda predviđeno je kroz izgradnju PPOV-a u svim aglomeracijama (naselja sa 2.000 i više stanovnika) – navedeno je u Programu.

Autori objašnjavaju da je Program povezan s Planom upravljanja komunalnim otpadnim vodama u Crnoj Gori (2020–2035), koji predstavlja krovni dokument u toj oblasti. Njime su definisani strateški ciljevi – opremanje svih aglomeracija (pokrivenost cijele države) postrojenjima za prečišćavanje i kolektorskim sistemima najkasnije do 2035. godine. Sadašnji stepen pokrivenosti stanovništva uslugama sakupljanja otpadnih voda znatno se razlikuje po opštinama. Ukupna prosječna pokrivenost iznosi oko 52,9 odsto ukupnog stanovništva (623.633). Međutim, u oblastima koje su definisane kao aglomeracije (500.347 stanovnika), stepen pokrivenosti dostiže oko 66 odsto.

Što se tiče prečišćavanja komunalnih otpadnih voda, u funkciji ili probnom radu nalazi se 13 većih postrojenja (Podgorica, Nikšić, Budva, Herceg Novi, Kotor–Tivat, Mojkovac, Žabljak, Šavnik, Pljevlja, Berane, Andrijevica, Petnjica i Vranjina). Pored toga, postoji nekoliko manjih postrojenja koja povremeno rade (Virpazar, Rijeka Crnojevića, Jaz). U toku je realizacija ugovora za projektovanje i izgradnju postrojenja u Kolašinu, Rožajama i Bijelom Polju, dok se uskoro očekuje pokretanje procedure i u Ulcinju.

–Tercijarno prečišćavanje (uklanjanje zaostalih zagađivača, kao što su hranljive materije (azot i fosfor), patogeni i materije koje ne mogu biti uklonjene biološkim putem) vrši se na postrojenjima za tretman komunalnih otpadnih voda u Pljevljima, Beranama, Nikšiću, Herceg Novom, Budvi, dok se na svim ostalim vrši sekundarni (biološki tretman) nivo prečišćavanja. Neka od postrojenja funkcionišu sa smanjenim kapacitetom u odnosu na stvarne potrebe (Podgorica), pa su u toku pripremne aktivnosti na izgradnji novog PPOV-a, dok neka mala postrojenja trenutno nijesu u funkciji (Rijeka Crnojević, Jaz), pa je potrebno servisiranje i stavljanje u punu funkciju istih u predstojećem periodu. Planirano je servisiranje PPOV-a u Herceg Novom, Žabljaku i Mojkovcu – navedeno je u Programu.

PLANIRANI PROJEKTI

Projekat u Kolašinu (12,35 miliona eura) obuhvata izgradnju postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda kapaciteta 6.000 stanovnika i kanalizacione mreže ukupne dužine 23 km.

Izgradnja sistema za upravljanje otpadnim vodama u Rožajama (16,1 miliona eura) podrazumijeva projektovanje i izgradnju PPOV kapaciteta 20.000 stanovnika i kanalizacione mreže (tri faze) dužine 13,7 km. Lokacija za izgradnju PPOV je definisana DUP-om „Zeleni“.

Unapređenje sistema za upravljanje otpadnim vodama u Mojkovcu (4,2 miliona eura) obuhvata izgradnju nove fekalne kanalizacione mreže (10 kilometara), razdvajanje atmosferske i kanalizacione mreže, adaptaciju i unapređenje rada PPOV – proširenje na 7.300 stanovnika. 

U Bijelom Polju je predviđeno projektovanje i izgradnja PPOV kapaciteta 20.000 stanovnika, projektovanje i izgradnju glavnog kanalizacionog kolektora dužine šest kilometara i prioritetnih sekcija sekundarne kanalizacione mreže. Procijenjena vrijednost PPOV je 8,5 miliona eura.

Postrojenje za prečišćavanje otpadnih voda za Cetinje, kapaciteta 20.000 eura, biće izgrađeno u Dobroskom selu. Projekat obuhvata i projektovanje i izgradnju kanalizacione mreže, ali nije poznato koliko je novca potrebno za realizaciju planiranih aktivnosti.

Nije poznato ni koliko će koštati sistem za upravljanje otpadnim vodama za Plav i Gusinje koji obuhvata izgradnju fekalne i atmosferske kanalizacione mreže i PPOV u Plavu, na lokaciji Pjeskovi.

U Pljevljima je planirana II faza izgradnje kanalizacione mreže. U okviru I faze je izgrađen glavni gradski kolektor (5,2 km) i glavni kolektor atmosferske kanalizacije ( 0,7 km). Druga faza podrazumijeva izradu kompletne kanalizacione mreže u gradskom području ukupne dužine 62 km. Radovi su vrijedni 9,86 miliona eura.

U Nikšiću biće u okviru II faze izgrađena kompletna kanalizaciona mreža u gradskom području dužine 40 km za naselja Dragova luka, Rubeža, Oštrovac, Ćemenca. Radovi će koštati 12,36 miliona eura.

Tri projekta planirana su u Ulcinju – izgradnja kanalizacione mreže za naselja Kodra, Totoši, Bijela Gora i Donja Bratica (4,45 miliona), rehabilitacija podmorskog ispusta i sanacija fekalne i atmosferske kanalizacije u gradskom jezgru (11,86 miliona) i izgradnja postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda i prateće infrastrukture (33.41 miliona eura).

Projekat za Kotor je podijeljen u osam paketa za fazno finansiranje i izvođenje i uključuju izgradnju i rekonstrukciju vodovodne i kanalizacione mreže u naseljima Risan, Perast, Stoliv, Prčanj i Muo. Procijenjen je na 22,48 miliona eura.

U Tivtu je predviđena izgradnja i rekonstrukcija vodovodne i kanalizacione mreže, kroz obavezne i opcione mjere. Obavezne uključuju izgradnju kanalizacije u Donjoj Lastvi i rekonstrukciju glavnog kanalizacionog kolektora, a opcione proširenje mreža u Gradiošnici, Mažinama, Tripovićima, Gornjoj i Donjoj Župi, te Gornjem Kalimanju. Investicija je vrijedna 8,33 miliona eura, odnosno 10,04 ako su u pitanju opcione mjere.

Projekat Unapređenje i realizacija projekata u oblasti otpadnih voda u Podgorici sastoji se iz osam infrastrukturnih komponenti (izgradnja postrojenja za tretman otpadnih voda, za tretman mulja i spaljivanje mulja), ukupne vrijednosti 75,03 miliona eura, od kojih je zaključno sa 31. decembrom 2024. godine realizovano 31.575.60 eura.

U Herceg Novom izgradnja kolektorskih sistema i kanalizacione mreže koštaće 2,5 miliona eura. Obuhvata kolektore za naselja Vodice, Zemunska 2 i Sušćepan i rekonstrukciju glavnog priobalnog kolektora.

KAPITALNI BUDŽET

Iz kapitalnog budžeta planirano je finansiranje projekata ukupne vrijednosti 11,12 miliona eura.

U Gusinju je riječ o izradi glavnog projekta za izgradnju kanalizacione mreže u naseljima Begluci I i II privredne zone – 96.800. U toku je priprema tenderske dokumentacije za raspisivanje javnog nadmetanja za obrađivača glavnog projekata. Revizija je ugovorena.

Rekonstrukcija PPOV Meljine u Herceg Novom – 4.89 miliona eura. U toku je priprema tenderske dokumentacije za raspisivanje javnih nadmetanja za obrađivača glavnog projekta i izvođača radova, kao i revidenta i stručnog nadzora.

Dva projekta biće iz državne kase finansirana u Beranama – izmještanje i regulacija atmosferske i fekalne kanalizacije u zahvatu Donjeg Taluma (184.386 eura) i izgradnja fekalne kanalizacije za dio naselja Gornji Lužac (297.564 eura).

– Opština Upravi za kapitalne projekte nije dostavila kompletnu tehničku dokumentacija kako bi mogla raspisati javne nabavke za izbor izvođača radova i stručnog nadzora – navedeno je u Programu.

Iz kapitalnog budžeta biće finansirana izgradnja fekalne i atmosferske kanalizacije za planinski centar Kolašin 1600 (1,40 miliona eura) i glavni kolektor fekalne kanalizacije – PPOV za planinski centar Kolašin 1450 (860.000 eura). Projekti su, navedeno je, uvršeni u plan javnih nabavki, ali se čeka da Opština Kolašin dostavi potpisani projektni zadatka.

U Herceg Novom su završeni radovi na postrojenju za preradu otpadnih voda u iznosu od 900.000 eura. Završena je nabavka i ugradnja opreme i rekonstrukcija postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda u Budvi (Bečići) – 2,46 miliona eura. U toku je priprema tenderske dokumentacije za raspisivanje javnih nadmetanja za izradu studije izvodljivosti i procjene uticaja na životnu sredinu (EIA) postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda u Buljarici i Budvi. Za studiju je raspisan tender, nije bilo ispravnih ponuda pa se mora postupak ponoviti. Za EIA-u toku je tender.

OBEZBIJEĐENO FINANSIJE

U Programu se navodi da su za većinu projekata potpisani ugovori o finansiranju.

– Finansiranje se vrši kombinacijom više izvora: grantovima (IPA, WBIF), kreditima (KfW, EIB) i sredstvima iz kapitalnog i budžeta jedinica lokalne samouprave. Implementacijom Programa ne proizilaze nove međunarodne finansijske obaveze, ali se dio sredstava obezbjeđuje iz grantova i kreditnih linija, što podrazumijeva odgovarajuće ugovorne obaveze u skladu sa pravilima međunarodnih donatora i finansijskih institucija – pojašenjeno je u dokumentu uz napomenu da Ministarstvo finansija nije imalo primjedbi.

Podrška Svjetske banke

Programom izgradnje kolektorskih sistema i postrojenja za tretman komunalnih otpadnih voda za period 2025–2027. godine predviđene su i projektne ideje kroz podršku Svjetske banke, ukupne vrijednosti 18,60 miliona eura, kao i dva projekta za koja nijesu definisani izvori finansiranja – izgradnja PPOV-a i kolektorskog sistema za Plav i Gusinje, i prijestonicu Cetinje.

Od devet projekata pet se odnose na Berane gdje je planirana izgradnja kanalizacione mreže i priključenje na mrežu za PPOV u naselju Beranselo, izgradnja kanalizacione mreže i priključenje na mrežu u Obalskom naselju, te izgradnja kanalizacione mreže za naselja Gornji Lužac, Donji Talum i Budimlja. Jedna projektna ideja je vezna za Tivat, odnosno rekonstrukciju PPOV koja je zajednička za tu i opštinu Kotor. U Herceg Novom predložena je izgradnja kanalizacione mreže i priključenje na postojeću u naselju Sutorina kao i rekonstrukcija PPOV, a u Petnjici izgradnja tri kilometra kanalizacione mreže koja spaja biljni prečišćivač u naselju Gusare i kanalizacionu mrežu u centru grada.