U Crnoj Gori godinama unazad apostrofira se negativan prirodni priraštaj i navodi da se protiv bijele kuge mora boriti cijelo društvo, a na državi je najveća obaveza – da kroz naknade i povoljnosti utiče na mlade parove da se odluče na roditeljstvo.

Ovaj trend koji je počeo 2020. godine, nastavio se, pa su za devet mjeseci prošle godine samo četiri opštine u Crnoj Gori imale pozitivan prirodni prirašataj, dok su po negativnom prednjačili Nikšić i Pljevlja, gdje je preko 300 ljudi umrlo više nego što je rođeno. Samo u prva tri mjeseca 2021. godine, prema podacima Uprave za statistiku (Monstat) umrlo je 915 ljudi više nego što je rođeno.

Stimulans 

Iz Zajednice opština su za kazali da je vođenje politike nataliteta interes šire društvene zajednice, ali da je to i obaveza države i njenih organa da djeluje u ostvarivanju ciljeva u ovoj oblasti.

– Međutim, zbog aktuelne situacije i nedovoljne pažnje koja se poklanja ovom problemu, opštine su kroz lokalne mehanizme aktivno uključene i daju svoj doprinos djelimičnom unapređenju stanja po pitanju zadržavanja, odnosno povećanja stope nataliteta u lokalnim zajednicama – pojašnjavaju oni.

Mehanizmi koje opštine primjenjuju da utiču na natalitet su novčane naknade za rođenje djeteta, kao i poklon paketi. Neke opštine daju novac za novorođeno dijete, dok druge, kao što je na primjer Opština Podgorica, daju poklon pakete jer smatraju da se dugročno treba raditi na rješavanju negativnog prirodnog priraštaja, te da jednokrana pomoć neće imati pravi efekat.

Iznos naknada varira od opštine do opštine i od toga da li se radi o prvom, drugom ili narednom djetetu. Tako, na primjer u opštini Tivat naknada za novorođene u iznosu od 120,6 eura, pripada prvom, drugom i trećem djetetu, dok je visina naknade za četvrto i svako naredno dijete 180,9 eura.

Istim povodom Opština Gusinje za svako rođeno dijete na teritoriji opštine izdvaja 100 eura, dok je naknada u opštini Andrijevica iznosi 200 eura.

Kako bi dodatno podstakli rađanje i olakšali život i rad porodica u ruralnom području Opština Berane jednokratnu novčanu pomoć u iznosu od 300 eura obezbjeđuje za treće novorođeno dijete, 400 za četvrto, 500 za peto, a za šesto i sljedeće rođeno dijete daje iznos od 10.000 eura, koji se dodjeljuje za adaptaciju postojećeg ili izgradnju novog stambenog objekta, pomoćnih objekata, nabavku poljoprivrednih mašina, formiranje ili povećanje stočnog fonda.

– Sve u cilju poboljšanja uslova života na selu i razvoja poljoprivrednih domaćinstava – navode iz Zajednice opština.

Pokloni 

Glavni grad za svako novorođeno dijete čiji roditelj, staratelj ili hranitelj ima prebivalište na teritoriji Podgorice, dodjeljuje bebi paketiće, za što je budžetom izdvojeno 80.000 eura.

– Sadržaj poklon paketića, uručivanje i ostala pitanja od značaja za navedeno, definišu se ugovorom između Glavnog grada, kao naručioca i dobavljača, kroz postupak javnih nabavki – navode iz Glavnog grada.

Pravo na poklon paketiće za 2021. godinu ostvarilo je 2.503 djece, za šta su izdvojena sredstva u iznosu od 76.306, 39 eura.

Iz Glavnog grada kažu da su podaci o padu nataliteta izuzetno zabrinjavajući, zbog čega smatraju da je potrebna sveobuhvatna analiza i multidisciplinarni pristup, kako bi se ovakav trend zaustavio.

Kažu da lokalne samouprave mogu dati značajan doprinos, a navode i da je ovo pitanje i te kako uslovljeno osjećajem ekonomske (ne)stabilnosti, i da visoka stopa nezaposljenosti može djelovati demotivišuće. Navode da jednokratna pomoć nije rješenje.

– Zato Glavni grad realizuje veliki broj konkursa bespovratne finansijske podrške, koji su pomogli osnivanje i osnaživanje nekoliko stotina mikro, malih i srednjih preduzeća na teritoriji Podgorice, od koji svako osim osnivačica/osnivača, zapošljava i druga lica. Nedavno smo realizovali projekat biznis zona, koji podrazumijeva otvaranje novih 1.500 radnih mjesta, a već raspisali sljedeći. Shodno navedenom, smatramo da je potrebno dati doprinos punom ekonomskom osnaživanju, što se ne može postići kroz jednokratno uručivanje novčanih pomoći, već obezbjeđivanjem dugoročnih rješenja – kategorični su iz Glavnog grada.

Stambena politika

Jedan od važnih razloga pada stope nataliteta je, kako ističu, i stambena politika.

– Zato je Glavni grad odlukama Skupštine Glavnog grada, ustupio na korišćenje bez naknade veliki broj parcela za gradnju objekata kolektivnog stanovanja, a za potrebe zapošljenih u zdravstvenom sistemu, prosvjeti, pravosuđu, Upravi policije, Ministarstvu unutrašnjih poslova, lica u stanju socijalne potrebe, privrednim društvima i javnim ustanovama – ističu iz Glavnog grada.

Navode da je važno raditi i na izgradnji vrtića i škola, čemu oni posvećuju pažnju kroz ustupanje parcela ili objekata bez naknade.

– Glavni grad realizuje veliki broj socijalnih servisa, od kojih su mnogi upravo namijenjeni svim roditeljima/starateljima/hraniteljima koji su lošijeg materijalnog statusa, zbog čega je svaka naša sugrađanka/sugrađanin koji pripada ovoj kategoriji, a zatražio je pomoć Glavnog grada, istu dobio, u skladu sa našim nadležnostima i propisima – zaključeno je iz Glavnog grada.

Na pitanje kako utiču na ovaj negativan trend iz Zajednice opština Pobjedi je rečeno da je pitanje nataliteta i politike u ovoj oblasti nedvosmisleno i primarno državno pitanje, koje zakonskim propisima nije dato u nadležnost opština.

-To je i razlog zbog kojeg opštine nemaju strategije kojim bi se ovo pitanje tretiralo parcijalno i samo za teritoriju pojedinih opština. Takav pristup bi bio neproduktivan i nelogičan. Međutim, značaj pitanja nataliteta je nesporan interes opština, koje kreiranjem mehanizama podrške porodici pokazuju spremnost da zajedno sa državnim organima učestvuju u kreiranju sveobuhvatne politike u ovoj oblasti – navode iz zajednice opština.

Sa kreiranjem te politike se, poručuju, ne smije čekati, „ona mora biti primarni zajednički zadatak i na njemu treba neodložno raditi“.

Žene koje žele da budu majke često su diskriminisane

Iz Glavnog grada navode da se ne smije zaboraviti da je pitanje rodne ravnopravnosti od značaja i za temu nataliteta, te da se nerijetko može čuti da su žene diskriminisane prilikom zasnivanja radnog odnosa ili konkurisanja za posao, zbog potrebe da se ostvare i kao majke.

– Zato Glavni grad politiku rodne ravnopravnosti ne podržava samo deklarativno, već sprovodi niz aktivnosti kako bi djelovao edukativno, ukazao na ove pojave i potrebu sankcionisanja. Na isto smo ukazali i tokom ovogodišnjeg projekta „Grad za žene – žene za grad“ – navode oni.

Kroz socijalni servis Kuća zdravlja pružaju besplatnu psihosocijalnu podršku svima kojima je ona i potrebna.

– Korisnici su, kako oni koji se bore sa problemom neplodnosti, tako i svi oni koji se suočavaju sa drugim socijalnim, ekonomskim, emotivnim i društvenim problemima, koji mogu uticati na pitanje nataliteta – navode iz Glavnog grada.

Sadržaj paketića

Glavni grad za novorođenu djecu poklanja paketiće. Iz PG biroa za Pobjedu kažu da paketić sadrži: flašicu za bebe staklo 240 ml Elfi, flašicu za bebe 120 ml Dr Brown’s, peškir za bebe sa kapuljačom (100 odsto pamuk), cucla za bebe Elfi, zvečka Polesie, glodalica za bebe Elfi, rukavice za novorođenče (1 par), čarapice za bebe (1 par), pelene za bebe Violeta Double Care 4-9 kg (3 pakovanja po 22 komada), tetra pelene (100 odsto pamuk), bebi šampon Becutan 200 ml, bebi kupka Becutan 400 ml, krema za bebe Pavloderm (2 x 200 g), vlažne maramice za bebe Septona 80/1 (3 pakovanja).

-Pravo se ostvaruje prije navršene prve godine života, podnošenjem zahtjeva Sekretarijatu za socijalno staranje, uz koji se prilaže: izvod iz matične knjige rođenih, fotokopija lične karte roditelja/staratelja/hranitelja, potvrda o prebivalištu/stalnom boravku/privremenom boravku, potvrda da to pravo nije ostvario drugi roditelj u slučaju prijavljenog prebivališta/boravka u nekoj od drugih opština – naveli su iz PG biroa.