Foto: Pixabay –

Ruske kompanije Gazprom Neft i Gazprom formalno su obavijestile Kancelariju za kontrolu strane imovine (OFAC) američkog Ministarstva finansija o spremnosti da se odreknu kontrole nad srpskim naftnim gigantom NIS-om, koji je većinski u ruskom vlasništvu, i prenesu ga na treću stranu.

Kako je saopštila ministarka energetike Dubravka Đedović Handanović, ovakav potez uslijedio je zbog „parališućih sankcija“ koje su blokirale isporuke sirove nafte i povećale rizik od nestašice goriva tokom zime.

„Ruska strana je spremna da se odrekne kontrole i uticaja nad NIS-om u korist treće strane“, objavila je Đedović Handanović na društvenim mrežama, ističući da je Srbija zvanično podržala zahtjev za produženje izuzeća od sankcija, kako bi se pregovori priveli kraju.

Dodala je da je OFAC već odgovorio sa „određenim komentarima“, te da Beograd očekuje konačnu odluku tokom ove sedmice.
„Vrijeme ističe… Građani ne smiju patiti i ostati bez goriva“, upozorila je ministarka.

Složena vlasnička struktura i ključni značaj NIS-a

Gazprom Neft posjeduje 44,9% akcija NIS-a, dok Gazprom drži 11,3%, a vlada Srbije 29,9%.
Time ruske kompanije imaju efektivnu većinsku kontrolu, proisteklu iz ugovora o privatizaciji iz 2008. godine, vrijednog više od 400 miliona eura ulaganja.

NIS upravlja jedinom rafinerijom u Srbiji – u Pančevu, godišnjeg kapaciteta 4,8 miliona tona, i snabdijeva više od 80% domaćih potreba za gorivom kroz mrežu od preko 400 benzinskih stanica u regionu.

Američke sankcije i blokirane isporuke

Američke sankcije ruskom naftnom sektoru, uvedene u januaru 2025. godine, a u potpunosti aktivirane 8. oktobra, pogodile su Gazprom Neft i zamrznule plaćanja prema NIS-u. Sankcije su takođe zaustavile isporuke sirove nafte kroz hrvatski naftovod JANAF, što je direktno ugrozilo rad rafinerije.

Zvaničnici upozoravaju da rafinerija može raditi samo do 25. novembra bez nove sirove nafte, iako postoje zalihe koje bi mogle spriječiti neposredne nestašice.

MOL i investitori iz Emirata među mogućim kupcima

Spekulacije o budućem vlasništvu su u porastu. Među potencijalnim partnerima pominju se mađarski MOL, koji bi mogao preuzeti upravljanje, i kompanije iz Ujedinjenih Arapskih Emirata, koje bi mogle poslužiti kao posrednici radi izbjegavanja potpunog preuzimanja od strane Zapada.

Predsjednik Srbije Aleksandar Vučić poručio je da Srbija neće dozvoliti da dođe do energetske krize:
„Građani neće ostati bez goriva. Zaštitićemo naše interese,“ kazao je, dodajući da je Beograd u kontaktu sa administracijom Donalda Trampa po ovom pitanju.

Ruski ustupak pod pritiskom Zapada

Ovaj razvoj događaja označava rijedak ruski ustupak pod pritiskom zapadnih sankcija, budući da NIS doprinosi i do 9% državnog budžeta Srbije.

Ranije ove godine, kratkotrajno zaustavljanje projekata zbog krivotvorenih dokumenata dodatno je pojačalo napetosti u energetskom sektoru.
Kako se zima približava, rješenje zavisi od odobrenja OFAC-a – u suprotnom, Srbija bi se mogla suočiti sa rastom cijena goriva i prisilnim uvozom iz alternativnih izvora.

Gazprom i Gazprom Neft zasad nisu dali zvanične komentare.