Broj stanovnika na sjeveru Crne Gore smanjen je za 50.000 u odnosu na period od prije 30 godina, dok je stopa rizika od siromaštva u tom regionu i dalje veoma visoka i iznosi 40,8 odsto, zbog čega je u narednom periodu potrebno razmotriti mogućnost revidiranja kriterijuma dodjele socijalne pomoći, odnosno njene pravednije raspodjele ka onima kojima je najpotrebnija, konstatovano je u Predlogu strategije regionalnog razvoja Crne Gore za period 2023–2027.

U tom dokumentu je ocijenjeno da važeće mjere socijalne politike za smanjenje siromaštva u zemlji, na osnovu analize podataka koji su na raspolaganju, nisu dobro targetirane i nemaju jasnu regionalnu dimenziju.

– Prema podacima Svjetske banke za 2015. godinu, u periodu prije stupanja na snagu izmjena Zakona o socijalnoj i dječjoj zaštiti, u smislu uvođenja naknada za majke, samo je 15,6 odsto najsiromašnijeg stanovništva bilo pokriveno ciljanim programom socijalne pomoći. Uvođenjem naknada za majke sa troje i više djece 2016. godine, kao i dječjih dodataka za svu djecu u zemlji 2022. godine, smanjuje se adekvatnost u targetiranju socijalne pomoći, budući da je dobijaju i bogati i siromašni. Takođe, u velikoj mjeri je zanemarena regionalna dimenzija, odnosno činjenica da najveći broj stanovnika sa najvećom stopom rizika od siromaštva, naročito sa sjevera, prima istu vrstu i iznos socijalne pomoći kao i oni iz središnjeg i primorskog regiona – predočeno je u Strategiji regionalnog razvoja.

Kada je riječ o demografskim kretanjima u Crnoj Gori od 1991. do 2020. godine, konstatovano je da je u sjevernom regionu broj stanovnika smanjen za gotovo 50.000, za koliko je, u istom periodu, povećan broj stanovnika u središnjem regionu.

– Time se učešće stanovnika sjevernog regiona u ukupnom stanovništvu smanjilo sa 36 na 26 odsto (161.310), dok se učešće stanovnika središnjeg regiona povećalo sa 43 na 49 odsto (304.946). Primorski region bilježi blaži rast od središnjeg, pa se u navedenom periodu njegovo učešće u ukupnom stanovništvu povećalo sa 21 na 25 odsto (155.050). Negativna demografska kretanja (2017. godine prvi put se procjenjuje smanjenje broja stanovnika u Crnoj Gori) pratilo je i smanjenje registrovane zaposlenosti na nivou opština, odnosno rast strukturne nezaposlenosti – navedeno je u strategiji.

Crna Gora je u periodu 2014–2020. imala pozitivan prirodni priraštaj u svim godinama, osim 2020. godine, što je bila posledica povećanog broja umrlih usled pojave pandemije izazvane kovidom-19.

– Ipak, posmatrano po regionima, negativan prirodni priraštaj bilježi se u sjevernom regionu, a pozitivan u preostala dva regiona, izuzev 2020. godine. U sjevernom regionu je u periodu od 2014. godine broj umrlih bio veći od broja rođenih za 2.370. Tome je naročito doprinijela i pandemija 2020. godine, utičući tako na smanjenje ukupnog broja stanovnika ovog regiona – piše u dokumentu Ministarstva ekonomskog razvoja i turizma.

Podaci Ministarstva unutrašnjih poslova (MUP) o broju prijava i odjava prebivališta iz Crne Gore za period 2014–2022. pokazuju da je izražena emigracija stanovnika iz sjevernog i primorskog regiona u inostranstvo, dok središnji dio države karakteriše pozitivan saldo, odnosno veći broj prijavljenih prebivališta za lica koja dolaze iz inostranstva od broja odjavljenih lica koja odlaze u inostranstvo.

Veliki jaz između sjevera i juga

U strategiji se navodi da je Crna Gora, kao jedan statistički region, prema podacima Eurostata, dostigla 50 odsto prosjeka razvijenosti Evropske unije.

– Posmatrano po geografskim regionima i jedinicama lokalne samouprave (JLS), mjereno indeksom razvijenosti, tokom primjene prethodne SRR smanjen je razvojni jaz između najmanje i najviše razvijenih lokalnih samouprava u Crnoj Gori. Ipak, i dalje su evidentne velike razlike u stepenu razvijenosti između tri geografska regiona Crne Gore: sjevernog, sa jedne strane, i središnjeg i primorskog, sa druge – konstatovano je u strategiji.

Ključni uzroci za to su nedovoljan ljudski kapital, nerazvijena infrastruktura, neadekvatna iskorišćenost raspoloživih resursa i nizak stepen diverzifikacije privrede. To za posledicu ima visoku nezaposlenost, naročito žena i mladih, neujednačen fiskalni kapacitet lokalnih samouprava, visoku stopu rizika od siromaštva i migracije i negativan prirodni priraštaj.

Prirodno bogatstvo

U vladinom dokumentu navodi se da sjeverni region obuhvata nešto više od polovine ukupne teritorije Crne Gore, na kojoj, prema procjeni za 2020. godinu, živi oko četvrtina stanovništva države. Sjever raspolaže i najvećim dijelom ukupnog hidropotencijala u Crnoj Gori, cjelokupnim rezervama uglja, sa oko 67 odsto obradivih površina, sa 71 odsto drvne mase, sa blizu 70 odsto stočnog fonda, skoro cjelokupnim rezervama olova i cinka, kao i resursima za razvoj zimskog i eko-turizma i proizvodnju eko-hrane i hrane sa zaštićenim geografskim porijeklom.

– Iako bogat prirodnim resursima i velikim potencijalom za razvoj svih oblika turizma, sjeverni region karakteriše slaba razvijenost lokalnih samouprava, veliki odliv stanovništva, posebno mlađeg i obrazovanog, kao i najveći rizik od siromaštva – zaključeno je u strategiji.