Niko nikada nije osporavao Srpsku pravoslavnu crkvu u Crnoj Gori kao jedinu kanonsku pravoslavnu crkvu. Šta su bili srpski patrijarsi Varnava i Gavrilo Dožić? Zakon o kome se govori je samo prelio kap u višegodišnjem nastojanju da se marginalizuje i na kraju poništi sve što je viševjekovna srpska tradicija. Srpsko pjevačko društvo „Jedinstvo“ u Kotoru, osnovano 1839, vjerovatno je najstarije srpsko pjevačko društvo koje danas postoji, ili Srpsko pjevačko društvo „Bratstvo“ u Pljevljima osnovano 1889. godine… Narod u Crnoj Gori, gotovo intuitivno vođen istorijskim iskustvom, osjeća opasnost i namjere unutrašnjih i spoljnih sila koje stoje iza toga.

Slavenko Terzić, istoričar, dopisni član SANU, doskorašnji ambasador Srbije u Rusiji, rođeni Pljevljak, ovako komentariše aktuelne događaje u Crnoj Gori, gde je, nakon usvajanja Zakona o slobodi vjeroispovesti, atmosfera dovedena do usijanja.

– Ono što se dešava danas u Crnoj Gori nije prirodno – kaže Terzić. – Protivno je zdravom razumu i nije u interesu same Crne Gore. Projekat stvaranja novog identiteta Crne Gore, zasnovan na nasilnom odnarođavanju srpskog naroda u Crnoj Gori i suprotstavljen svemu što je klasična Crna Gora jvekovima bila, u interesu je drugih međunarodnih činilaca čiji je stari i lako prepoznatljivi cilj korišćenje Crne Gore radi opkoljavanja Srbije i fragmentarizacije srpskog naroda i njegove nacionalne svijesti.

Kako smo došli do toga da se u Crnoj Gori, koja je bila srpska država, Srbi i njihova crkva proganjaju kao najljući neprijatelji?

– Problem prava srpskog naroda u Crnoj Gori i Srpske pravoslavne crkve traje dugo, iako je javno eskalirao poslednjih godina. Na prvi pogled izgleda apsurdno da se problem prava Srba otvara u državi koja je decenijama u srpskom narodu nosila oreol „srpske Sparte“. Za vrijeme postojanja nezavisne Crne Gore do 1918. godine nikome nikada u Crnoj Gori nije palo na pamet da su Crnogorci nešto drugo nego dio srpskog naroda koji živi u Crnoj Gori.

I veze dveju država su uvijek bile duboke…

– Veliki dijelovi današnje Crne Gore, pored četiri stare crnogorske nahije, nose različite regionalne srpske tradicije – Boke, Stare Hercegovine i Stare Raške manastiri u njima, gotovo svi, nastali su prije nego što su ove oblasti pripale Crnoj Gori. Dakle, riječ je o jednom narodu koji je u 19. vijeku imao dvije nacionalne države (kao što su ih Njemci i drugi narodi imali na desetine) i njihovo ujedinjenje 1918. godine bio je logičan proces objedinjavanja naroda po evropskim uzorima.

I kretanja stanovnika govore da je riječ o jednom narodu…

– Stara Crna Gora i Stara Hercegovina su bile izvorišta stalnog doseljavanja Srba u Kneževinu, a potom u Kraljevinu Srbiju, kao i prije toga. Sjetimo se da su preci Ilije Garašanina Boškovići iz Bjelopavlića, da su preci Živojina Mišića Kaljevići iz Tepaca, u kanjonu Tare, da su preci Mladena Milovanovića Cerovići iz Tušine, Karadžići iz Petnice, preci Jovana Cvijića Spasojevići iz Jezera, ispod Durmitora… Ovi i bezbroj drugih primjera govore da je riječ o jednom narodu, jednoj tradiciji, istim istorijskim sjećanjima i vrijednostima, a da ne govorim o najmanje 300.000, a možda i pola miliona državljana današnje Crne Gore koji u prvoj generaciji žive u Srbiji. I uprkos tome govori se o „okupaciji“ Crne Gore i o „velikosrpskom agresivnom programu“.

Odakle to potiče?

– Glavni tvorci projekta su izvan Crne Gore. U Crnoj Gori su izvođači.