Foto: Pixabay –

Starenje stanovništva, odliv stručnog kadra, veliki teret hroničnih bolesti i veoma niska stopa vakcinisanih glavne su prijetnje crnogorskom zdravstvu.

To piše u Strategiji razvoja zdravstva za period od 2023. do 2025. na koju je javnost čekala godinama. Među glavnim slabostima koje su prepoznate u tom dokumentu su nedostatak standarda u pogledu kvaliteta njege i smjernica i protokola za liječenje pacijenata, opterećenost administrativnim poslovima, ali i nedovoljan nivo znanja o menadžmentu u zdravstvu.

To su uglavnom problemi na koje ukazuju građani, ali i strukovna udruženja i sindikati posljednjih godina.

Donošenje Strategije razvoja zdravstva planirano je bilo za prvi kvartal 2022. godine. Većinu autora strategije koju usvaja Ministarstvo zdravlja, a u kojoj su mapirani glavni problem u sistemu, čine direktori bolnica, drugih zdravstvenih ustanova i funkcioneri Vladinog resora kojim rukovodi ministar Dragoslav Šćekić.

Strategija nije prepoznala problem na koji struka ukazuje posljednju deceniju, a to je da razvoj zdravstva koči i biranje direktora i rukovodioca u zdravstvenim ustanovama po partijskom ključu.

Slabe karike sistema, kako su to ocijenili autori strategije, jesu i nerazvijen IT sistem i infrastruktura između različitih zdravstvenih ustanova, nedostatak podsticaja za dobar učinak, ograničeni kapaciteti za reagovanje na hitne zdravstvene situacije.

Plaćanje iz džepa veliko opterećenje

Strategija je među problemima prepoznala to što je u Crnoj Gori veliki udio takozvanih “privatnih plaćanja iz džepa” za zdravstvene usluge, što predstavlja veliko opterećenje za građane i njihova domaćinstva.

Prema raspoloživim podacima i procjenama, udio direktnih plaćanja građana su prethodne decenije bila promjenjljiva, ali su tokom 2020. godine iznosila 36,5 odsto i bila niža za dva procenta nego 2011. godine. Ipak, piše u strategiji, Crna Gora je po ovoj stopi bila druga na zapadnom Balkanu 2020. godine sa procentom koji je značajno viši od prosjeka u Evropskoj uniji koji čini 14,4 odsto. Najveće privatno plaćanje iz džepa uočeno je u troškovima za ljekove, uključujući i suplemente, stomatološke i vanbolničke usluge. Akcionim planom za period 2023-2024. predviđeno je da se procenat privatnih plaćanja iz džepa smanji na 33 odsto.

Analiza je pokazala i visok udio izdvajanja za ljekove iz budžeta koji je 2021. iznosio 28,10, a već naredne godine 31,43 odsto.

U Strategiji piše i da pokrivenost zdravstvenih usluga, odnosno indeks UZZ koji prati medicinske intervencije na polju reproduktivnog zdravlja, zdravlja majki, novorođenčadi i djece, zaraznih bolesti, nezaraznih bolesti, te kapacitete pružanja usluga i pristupe uslugama, među opštom i najugroženijom populacijom iznosi 67,16 odsto u 2019. godini, što je rast u odnosu na deceniju ranije. Ipak, i to je daleko ispod prosjeka za Evropski region koji iznosi 79, ali i niže od Sjeverne Makedonije i Srbije, a više u odnosu na Albaniju i BiH.

Privatnicima lani platili 2,1 milion eura

Prema nalazima iz Strategije, za usluge u privatnom sektoru o trošku budžeta prošle godine izdvojeno je oko 2,1 milion eura, što je za oko 88.000 eura manje u odnosu na godinu ranije.

Najviše novca otišlo je na preglede magnetnom rezonancom u privatnim ustanovama, zatim postupke vantjelesne oplodnje, pa oftalmologiju.

Strategijom su prepoznati problemi na primarnom nivou zdravstvene zaštite, odnosno preopterećenost izabranih doktora administrativnim poslovima, ali i to da hitnu pomoć treba reorganizovati.

“Nepostojanje prehospitalnih dijagnostičkih i terapijskih protokola ozbiljno dovodi u pitanje kvalitet pružanja medicinske usluge, te samim tim ugrožava zdravlje pacijenta, a rad zaposlenih čini vrlo rizičnim i stresnim. Nepostojanje jasne vizije rada i razvoja urgentne medicine na teritoriji jedne države zdravstveni sistem može ozbiljno ugroziti, jer prehospitalna medicina je stub medicine zemalja sa kvalitetnim zdravstvenim sistemom”, piše u Strategiji.

Hronične nezarazne bolesti velika prijetnja

Crna Gora nije na pravom putu da do 2030. postigne smanjenje preuranjene smrtnosti od nezaraznih bolesti za jednu trećinu, piše u dokumentu.

“Nivoi smrtnosti i dalje su visoki, a svaka peta osoba umire od jedne od četiri glavne nezarazne bolesti prije nego što navrši 70. godinu. Nivoi preuranjene smrtnosti od nezaraznih bolesti među muškarcima gotovo su dvostruko veći nego među ženama. Kardiovaskularne bolesti (KVB) uzrokovale su približno dvostruko više preuranjenih smrti od raka u 2009. godini”, navodi se u Strategiji.

Analize pokazuju da nezarazne bolesti čine 94 odsto smrti i 80 odsto godina proživljenih sa invaliditetom u Crnoj Gori.

“Ishemijska bolest srca, cerebrovaskularna bolest, rak pluća, afektivni poremećaji (unipolarna depresija) i dijabetes predstavljaju hronične nezarazne bolesti koje su odgovorne za gotovo dvije trećine ukupnog opterećenja bolestima”, zaključuje se u strategiji.

Prednosti i mogućnosti sistema

Prednosti zdravstvenog sistema, navodi se u Strategiji, jesu postojanje domova zdravlja u svim gradovima, dostupnog tercijarnog nivoa zdravstvene zaštite, specijalizacija i edukacija, ali i to što je država teritorijalno mala sa dobrom infrastrukturnom povezanošću, kao i što ima dobru saradnju sa drugim zemljama za pružanje usluga koje nijesu dostupne u Crnoj Gori.

Autori Strategije navode da treba iskoristiti mogućnosti kao što su efikasnija iskorišćenost ljudskih resursa, povećanje broja usluga, uspostavljanje privatno-javnog partnerstva, ulaganje u digitalizaciju…