Na crnogorskoj političkoj sceni tokom čitavog višestranačja jedna je pojava konstantna – diobe, raskoli i ‘cijepanja’.

Formiranja novih političkih subjekata i mimoilaženja ne fali – tako je bilo još početkom devedesetih, a tako je i danas. Sukobi unutar stranaka gotovo da su postali neminovnost, nešto što se već i podrazumijeva u tipičnom životu prosječne crnogorske partije, a lideri koji bi za tek nekoliko godina promijenili po dva-tri tabora i dalje su na političkoj sceni.

U nastavku se prisjećamo svih političkih mimoilaženja u Crnoj Gori koja su rezultirala osnivanjem novih frakcija i stranka – počev od onih najčuvenijih, sve do razdora među vanparlamentarnim subjektima. Moguće je, doduše, da poneki i nije zastupljen, ali – ta je strana istorije crnogorske politike toliko sadržajna i detaljna da predstavlja i sasvim obimno gradivo za ozbiljniju studiju ili knjigu, a kamoli za članak na internet portalu.

Rekordan broj dioba događao se u SNP-u

Apsolutni ‘rekorder’ u tom pogledu definitivno je Socijalistička narodna partija. Prvi raskol u njenim redovima rezultirao je 2001. formiranjem Narodne socijalističke stranke Momira Bulatovića.

Drugi se dogodio 2006, i to tek nekoliko dana uoči parlamentarnih izbora – tada je SNP napustio Zoran Žižić sa dijelom članstva i formirao Demokratsku stranku jedinstva.

Epilog trećeg raskola u SNP-u 2012. je bilo osnivanje Demokratske narodne partije, a nakon četvrtog, tri godine kasnije, nastala je Demokratska Crna Gora.

I tu, po svemu sudeći, nije kraj diobama – upravo su prije nekoliko dana bivši članovi SNP-a najavili formiranje nove političke partije.

Sve je počelo pojavom niza komunističkih frakcija

Kada su u pitanju raskoli unutar političkih partija, za prve u crnogorskom višestranačju mogu se uzeti oni s početka devedesetih. Pošto je Savez komunista ‘transformisan’ u Demokratsku partiju socijalista, na izborima 199

2. nastupilo je niz drugih stranaka poteklih iz dosadašnjeg SK, pa i iz nekasašnje JNA, poput Saveza komunista – pokreta za Jugoslaviju, Komunističke partije Jugoslavije u Crnoj Gori, Novog komunističkog pokreta, Demokratske komunističke partije…

Iz Narodne stranke za šest godina nastale još tri

Iz 1991. pamtimo i prvo mimoilaženje u Narodnoj stranci – prvo je dio njenih ‘pobunjenih’ članova formirao Srpsku narodnu obnovu, a koji mjesec kasnije još se jedna grupa udružila u okviru Narodne demokratske stranke, koja će koju godinu kasnije postati dio Srpske saborne stranke.

Formiranje Narodne sloge sa LSCG, a potom i izvjestan ulazak u koaliciju sa Đukanovićevim DPS-om, bio je uzrok još jednog, posljednjeg ‘cijepanja’ Narodne stranke. Božidar Bojović tada je utemeljio Srpsku narodnu stranku, koja se na kraju puta ujedinila sa gore pominjanom Narodnom socijalističkom strankom i 2009. je tako nastala današnja Nova srpska demokratija.

Do izbora 1996. u Crnoj Gori se ‘iscijepala’ i Srpska radikalna stranka. Tako je pored Srpske radikalne stranke dr Vojislav Šešelj, koja će kasnije dobiti naziv Stranka srpskih radikala, postojala i Srpska radikalna stranka.

Milo-Momir: Najčuveniji razlaz dogodio se 1997.

Ukoliko se za neki politički raskol može reći da je uzrokovao prave tektonske promjene na crnogorskoj političkoj sceni, onda je to bio onaj iz 1997. 

Čuveno mimoilaženje Milo-Momir rezultiralo je formiranjem Socijalističke narodne partije, koja će prvi put samostalno nastupiti na parlamentarnim izborima 1998. godine i time postati ključni oponent stranci od koje se nepunih godinu ranije odvojila.

Tokom 1998. dijelili se u SDA i SDS 

Tokom 1998. došlo je do nesuglasica u Stranci demokratske akcije, pa je nastala Internacionalna demokratska unija. Dio rukovodstva IDU će osam godina kasnije učestvovati i u osnivanju Bošnjačke stranke.

Iz 1998. pamtimo raskol u vanparlamentarnoj Srpskoj demokratskoj stranci, pri čemu je drugo krilo takođe nazvano istim imenom, samo što je njihovo sjedište bilo u Herceg Novom.

Bilo je na crnogorskoj političkoj sceni mnogo kurioziteta, a jedan od njih je i to što su na parlamentarnim izborima 2001. godine nastupile dvije različite stranke deviznih štediša – Stranka deviznih štediša i Stranka zaštite štednih uloga.

Dvije podjele uoči zamrzavanja rada LSCG

Tokom 2003. i 2004, eskalirali su i unutrašnji sukobi u Liberalnom savezu Crne Gore. Rezultat toga bio je nastanak dvije nove partije.

Prvo je Krsto Pavićević osnovao Građansku partiju, a potom, u oktobru 2004, Miodrag Živković Liberalnu partiju. Sve se dogodilo nešto više od pola godine prije nego će rad LSCG biti zamrznut.

PZP raskol iskusio tri godine po osnivanju

Nepune tri godine po osnivanju Pokreta za promjene, došlo je i do prvog ‘cijepanja’ u njihovim redovima.

Naime, 2009. je frakcija nezadovoljnih članova, predvođena Goranom Batrićevićem, utemeljila Demokratski centar.

Ni Mandićev blok nije bio pošteđen razlaza

Srpska narodna stranka, docnije Srpska lista, a nedugo zatim i Nova srpska demokratija, vremenom je takođe ‘iznjedrila’ više stranaka nakon unutrašnjih kolizija.

Prvo je 2009. nastala Stranka srpskih narodnjaka predvođena Dobrilom Dedeićem, koja će nešto kasnije evoluirati u još jednu Srpsku listu.

Nešto kasnije, 2015, iz NSD je istupio jedan od njenih osnivača Goran Danilović, koji će zajedno sa Miodragom Lekićem, koji je do tada takođe bio u poslaničkom klubu DF, formirati Demokratski savez (Demos).

Tokom 2016, dotadašnji funkcioner NSD Milovan Živković osnovao je Srpsku stranku.

‘Cijepanja’ u DUA

Kao dioba unutar albanskog nacionalnog političkog spektra može se posmatrati i uspostavljanje Demokratske partije Fatmira Đeke 2010. Tome je prethodila podjela unutar Demokratske unije Albanaca, u kojoj je Đeka bio potpredsjednik.

Tokom 2022, nekadašnji lider DUA Ferhat Dinoša formirao je Nacionalnu albansku uniju.

Nastanak URE i Ujedinjene

U Podgorici je 2015. godine formiran Građanski pokret URA. Osnivanje te stranke bilo je svojevrsna reakcija na suprotstavljene poglede unutar pozitivne Crne Gore, koja je tada bila u prvom parlamentarnom mandatu.

Nepune dvije godine po osnivanju Demosa, Goran Danilović istupio je iz te partije i osnovao još jednu – Ujedinjenu Crnu Goru. 

Kriza iz 2015. iznjedrila SD

Prekompozicije unutar vladajuće većine, te kulminacija razdora između DPS-a i SDP-a, 2015. godine dovela je do nastanka nove političke stranke.

Iz SDP je istupio dio članstva, koji će sredinom te godine osnovati Socijaldemokrate.

Tokom 2017. formirana je Crnogorska stranka, koja je nastla iz dotadašnje Crnogorske demokratske unije.

Dio članova HGI formirao HRS

Ni hrvatski politički subjekti nijesu prošli bez iskustva raskola.

Tako je 2019. dio članstva Hrvatske građanske inicijative, koje je predvodila Marija Vučinović, formirao Hrvatsku reformsku stranku, koja se pojavila jedino na izborima godinu kasnije.

Od 2020. do danas nastajalo je još niz partija, pokreta i frakcija, pri čemu njihove vođe do tada formalno nijesu pripadale ‘konvencionalnim’ političkim subjektima, ali bilo je tu i nosilaca pojedinih lista – poput nekadašnjeg premijera Zdravka Krivokapića, koji je utemeljio Demohrišćansku stranku, a nedugo zatim napustio i nju.

Jedinstva koja su trajala najkraće

Ako je potrebno tražiti jedinstvo u političkom životu Crne Gore koje je imalo najkraći vijek, onda je dobar primjer Prava Crna Gora.

Ta je stranka osnovana u januaru 2018, da bi već sljedeće godine iz nje istupio Vladislav Dajković, koji će nešto kasnije osnovati Slobodnu Crnu Goru. 

Doduše, nije duže izdržala ni sinteza unutar Evrope sad, koja je osnovana 2022, da bi raskol između njenih dvojice lidera bio ozvaničen početkom ove godine. 

U najavi je još sličnih scenarija

Sada već postoje i nove najave – uz onu koja se tiče bivšeg članstva SNP-a, nedavno je i nekadašnji lider Duško Marković kazao kako razmišlja o novoj stranci. Još se čeka na to šta će uraditi doskorašnji potpredsjednik Evrope sad Jakov Milatović i članstvo koje je lojalno njemu – za sada je izvjesno da će u podgoričkom parlamentu formirati poseban poslanički klub…

Povremeno objavimo informacije o ukupnom broju političkih partija u Crnoj Gori i on varira – nekad je 51, nekad 52, pominje se i 55… Svakako, riječ je o državi sa najviše stranaka po broju stanovnika u bivšoj Jugoslaviji.

No, znajući koliko je raskola na našoj političkoj sceni bilo i s obzirom na to koliko je novih stranaka nastajalo iz postojećih – na kraju je i pravo čudo kako u političkom životu Crne Gore nema i još više subjekata.