Prema posljednjim procjenama Evropske agencija za zaštitu životne sredine, u Crnoj Gori je u 2022. godini zagađenje vazduha doprinijelo prijevremenom umiranju 1.060 stanovnika, od čega od posljedica zagađenja PM česticama 920, azot-dioksidom 90 i prizemnim ozonom 50 osoba, saopšteno je „Danu“ iz Instituta za javno zdravlje (IJZ). Ovi podaci se, kako navode, slažu sa podacima prikazanim u studiji „Uticaj zagađenja vazduha na zdravlje u Crnoj Gori“, koju su izradili eksperti Svjetske zdravstvene organizacije u saradnji sa IJZ i drugim partnerskim institucijama u Crnoj Gori 2016. godine. Ova studija je u analizi za tri grada (Podgoricu, Nikšić i Pljevlja) pokazala da zagađenje vazduha PM česticama doprinosi prijevremenom umiranju u oko 250 slučajeva prijevremene smrti izraženo na 100.000 stanovnika.

– Pored prijevremenog umiranja, zagađenje vazduha takođe uzrokuje smanjenje kvaliteta života usljed obolijevanja od bolesti kao što su infekcije disajnih puteva, hronična opstruktivna bolest pluća, dijabetes, kognitivna oštećenja, neurološke i druge bolesti i stanja. Zagađenje vazduha je pojam koji se odnosi na prisustvo jednog ili više zagađivača u vazduhu, kao što su prašina, isparenja, gas, magla, mirisi, dim ili para, u količinama i trajanju koji mogu biti štetni po zdravlje ljudi. Udisanje ovih zagađivača dovodi do upale, oksidativnog stresa, imunosupresije i mutagenosti u ćelijama širom našeg tijela, utičući na pluća, srce, mozak u sve ostale organe i na kraju dovodeći do nastajanja bolesti – kažu iz IJZ.

Uticaji na zdravlje usljed izloženosti zagađenju vazduha vani iliu domaćinstvu zavise od vrste i koncentracije zagađujućih materija u mješavini zagađenog vazduha kojoj je pojedinac izložen.

– Zagađeni vazduh može uticati na gotovo svaki organ u tijelu. Zbog svoje male veličine, neki zagađivači vazduha, kao što su praškaste PM 2,5 čestice, mogu lako da prodru u krvotok preko pluća i cirkulišu po cijelom tijelu, što dovodi do sistemskih oštećenja tkiva i ćelija, upale koja usljed dugoročnog izlaganja može dovesti do nastajanja raka. Zagađenje vazduha stoga predstavlja rizik za nastajanje bolesti i prijevremeno umiranje od svih uzroka, a najviše je povezano sa nastankom moždanog udara, ishemijske bolest srca, hronične opstruktivne bolest pluća, raka pluća i drugih organa, šećerne bolesti, kognitivnih oštećenja i neuroloških bolesti – ističu iz IJZ.

Najopasnije PM čestice

Iz IJZ kažu da su zagađivači za koje imaju najviše dokaza o štetnom uticaju na zdravlje praškaste čestice (PM), ugljen-monoksid (CO), ozon (O3), azot-dioksid (NO2) i sumpor-dioksid (SO2).

– Praškaste čestice su posebno važan izvor zdravstvenih rizika, jer ove veoma male čestice mogu prodrijeti duboko u pluća, ući u krvotok i putovati do organa izazivajući sistemska oštećenja tkiva i ćelija – naveli su iz IJZ.