Zagađenje vazduha je verovatno najveći rizik koji se preuzima u ime čovječanstva jer skraćuje životni vijek ljudima i uništava životnu sredinu. Svjesni posljedica, mnogi i dalje doprinose ukupnom zagađenju vazduha i time ugrožavaju zdravlje živim bićima svakodnevno. Ljudsko oko ne može primijetiti sitne toksične čestice i gasove koji lebde u vazduhu kao što ni čulom mirisa ne možemo uvijek osjetiti miris zagađenog vazduha, a koji je ipak prisutan. Mnogobrojne sitne otrovne čestice završe u tijelu čovjeka ili životnje, na drvetu, mjestima gde se prozivodi hrana ili u vodi, i na direktan ili indirektan način utiču na smanjenje funkcija vitalnih organa. Kod ljudi, zagađen vazduh izaziva nove slučajeve astme, povećane učestalosti raspiratornih ili kardiovaskularnih bolesti, pojave raka, prijevremenih porođaja, smanjene porođajne težine djeteta pa čak i oštećuje DNK. Globalno, znamo da godišnje umre 4.2 miliona ljudi koji su izloženi ambijentalnom zagađenom vazduhu, 3.8 miliona ljudi umre usljed kontinuirane izloženosti kućnim ložištima, dimu i isparavanjima čvrtsih goriva kao i da 91% svjetske populacije živi u mjestima u kojima je nivo kvaliteta vazduha viši od onoga koji preporučuje Svjetska zdravstvena organizacija.

Poznato nam je da zagađen vazduh utiče na javno zdravlje i time direktno povećava broj dana ograničene aktivnosti kod ljudi ili izgubljene radne dane ili hospitalizacije, a što u konačnom obračunu uvećava nacionalni trošak za liječenje ljudi. Ovom problemu najviše pridonose industrijska postrojenja koja spaljuju ugalj za dobijanje energije i koja tokom tog procesa ispuštaju velike količine i različite vrste jedinjenja štetnih po žive organizme i životnu sredinu. Svaki zagađivač bi trebao platiti štetu izazvanu prekoračenjem emisija štetnih supstanci. Države trebaju postepeno povećavati udio obnovljivih izvora energije u oblasti industrije i prozivodnje, ukinuti uvoz automobila sa ugrađenim dizel motorima i obezbijediti daljinsko grijanje svim domaćinstvima.

Zemlje Zapadnog Balkana imaju nacionalne zakone, strategije, akcione planove i propise usmjerene na zaštitu i kontrolu kvaliteta vazduha i mjere koje se izriču za prekoračenja emisije štetnih supstanci, ali koji se nažalost u potpunosti ne realizuju i poštuju. Bitna karika u lancu očuvanja zdravlja ljudi i životne sredine je praćenje i evidencija kao i informisanje javnosti o aktuelnom statusu kvaliteta vazduha. Poznato nam je da u svim Balkanskim zemljama postoje automatske stanice za mjerenje kvaliteta vazduha koje su u vlasništvu državnih službi, međutim ne postoje aktivni sistemi ranog upozoravanja stanovništva u trenucima prekoračenja emisije štetnih supstanci. Automatske mjerne stanice su često van funkcije i nedostavljaju pravovremene podatke što uskraćuje mogućnost građanima da se informišu o kvalitetu vazduha ili zaštite ukoliko ima potrebe za tim. Uz sve navedeno, postoji potreba za nabavkom i postavljanjem većeg broja automatskih stanica za mjerenje kvaliteta vazduha kako bi se osigurala veća geografska pokrivenost i dostupnost informacija. 

Jedan od problema sa kojima se kao zajednica svakodnevno suočavamo jesu ranjive populacije stanovništva kojima zagađen vazduh znato pogoršava zdravstveno stanje, a koje bi trebale imati prioritet u zbrinjavanju kao i pravovremenom informisanju o kvalitetu vazduha. Dobro nam je poznato da su pod povećanim rizikom od uticaja zagađenog vazduha na zdravlje najviše zahvaćena djeca i stari te hronični bolesnici.

Nadležne institucije bi trebale u slučaju otkrivanja prisustva emisija izvan dozvoljenih granica obavijestiti javnost i pripremiti neophodne mjere kao npr. smanjivanje broja radnih sati ili zaustavljanje radova, smanjivanje obima školskog plana i programa ili zatvaranje škola i fakulteta te potom pristupiti mjerama za smanjenje zagađenosti vazduha. Takođe, u mnogim razvijenim zemljama putem medija se javnost svakodnevno obavještava o statusu kvaliteta vazduha kroz minute posvećene vremenskoj prognozi – neke zemlje su, uz sve već navedeno, postavile velike ekrane na javnim površinama na kojima građani u svakom trenutku mogu videti istaknute vrijednosti o kvalitetu vazduha ili poruke upozorenja.

Ekološke katastrofe uzrokovane ljudskim aktivnostima se dešavaju širom planete Zemlje, a koje za posljedicu – uz već veliki broj prirodnih katastrofa, izazivaju povećan broj smrtnih slučajeva ili oboljenja i potpuno uništenje životne sredine. Zabrinutost zdravstvenih i medicinskih stručnjaka zbog zagađenja vazduha postaje sve veća i neprekidno ukazuju na ogromne rizike po zdravlje zbog lošeg kvaliteta vazduha. 

Zagađivači umanjuju vrijednost kvalitetu vazduha, ali time umanjuju i kvalitet života svakog bića. Uz ovaj problem, postoji još jedan – globalno zagrijavanje. Globalno zagrijavanje je ekološka pojava uzrokovana dominantno antropogenim zagađenjem vazduha. Odnosi se na rastuću temperaturu vazduha i okeana širom svijeta. Taj porast temperature je uzrokovan povećanjem količine emisije gasova sa efektom staklene bašte u atmosferi: ugljen dioksidom.  Ugljen dioksid se emituje u atmosferu sagorijevanjem fosilnih goriva (ugalj, benzin, dizel,  prirodni gas, drvo, itd.). Pri paljenju fosilnih goriva i materijala (drvo, otpad, itd) nastaju štetni gasovi: zagađivači vazduha i gasovi sa efektom staklene bašte. Ostali gasovi sa efektom staklene bašte koje emituju prirodni i veštački izvori takođe uključuju metan, azotni oksid i fluorirane gasove. Metan je značajan zagađivač koji dolazi iz postrojenja za ugalj ali i poljoprivrednih procesa. Azotni oksid je uobičajena emisija iz industrijskih fabrika, poljoprivrede i spaljivanja fosilnih goriva u automobilima.

Svi mi možemo uticati na smanjenje zagađenja vazduha. Nekoliko najjednostavnijih načina su zamjeniti vožnju autom s upotrebom gradskog prevoza, bickla ili hodanja. ‘Otpad nije smeće’ –  povećajmo reciklažu umjesto da moramo spaljivati otpad i time proizvoditi nepotrebno zagađenje vazduha. Veliki zagađivači mogu povećati količinu upotrebe obnovljivih izvora energije umjesto korištenja uglja za energetske potrebe. Prevenirati i ne zagađivati je uvijek efikasnije nego se kasnije boriti sa posljedicama. Posljedicama po zdravlje.

Ukoliko živite u mjestu sa zagađenim vazduhom, nekoliko je stvari moguće učiniti da posljedice budu manje: 1) ograničiti šetnju na prometnim ulicama tokom velikih gužvi i ako su djeca sa vama, pokušajte da ih podignete iznad nivoa auspuha, 2) izbjegavati zadržavanje na mjestima gdje je veliki broj zaustavljenih automobila koji rade, 3) tokom obavljanja fizičkih aktivnosti i vježbanja izbjegavati mjesta na kojima je nivo zagađenog vazduha visok, 4) smanjti vožnju automobilom – studije su pokazale da je kvalitet vazduha u automobilu lošiji nego na cesti u istom trenutku. 

Zagađen vazduh ostavlja trajne posljedice na zdravlje. Zagađenje vazduha takođe prouzrokue dugoročnu štetu za životnu sredinu tako što podstiču klimatske promene, a koja je sama po sebi glavna prijetnja zdravlju i dobrobiti čovječanstva. Zagađenje vazduha ugrožava ekonomiju na nekoliko načina: uvećava broj preuranjenih smrti, smanjuje sposobnost ljudi da rade ili doprinose domaćinstvu, uzima novac za rehabilitaciju i tretman ljudi čije je zdravlje je pogođeno ovim problemom, utiče na vitalnu proizvodnju hrane i izvore vode, smanjuje sposobnost ekosistema da obavlja funkcije koje su ljudima potrebne. Čist vazduh treba biti svima jednako dostupan, i ljudima i našoj prirodnoj okolini koja brine da živimo.