Napori da se smanji broj izdavalaca neregistrovanog smještaja tek sporadično i kratkotrajno  daju rezultate.  Trenutno u ta dva grada, prema procjeni  lokalnih turističkih organizacija, najmanje 300 izdavalaca smještaja posluje  u zoni sive ekonomije.

Na Žabljaku je oko 500 registrovanih izdavalaca  smještaj za turiste,  koji uredno izmiruju svoje obaveze prema državi i Opštini. Prema procjeni lokalne Turističke organizacije (TO)  još više od 200 Žabljačana bavi se tim poslom nelegalno.  Direktorica TO Vanja Krgović Šarović  za Monitor podsjeća da je u tom gradu, prije par godina,  sprovedena kampanja  registrovanja nelegalnog smještaja, koja je dala dobre rezultate. No, kako tvrdi, taj proces je trebalo da bude kontinuiran i vremenski neograničen.

„Tokom kampanje, za godinu,  uspjeli smo da registrujemo oko 200 nelegalnih izadavalaca. Za rešavanje takve situacije vrlo je važna institucionalna saradnja i kontinuitet aktivnosti, prije svega  mislim na lokalne inspektore, inspektore za strance, komunalnu policiju, poresku inspekciju i opštine i TO. Takođe, sami inspekcijski nadzor nelegalnog smještaja ima određene zakonske barijere, što otežava kontrolu“, kaže ona.

Na Žabljaku, objašjava direktorica TO,  svakodnevno se  povećava broj (neregistrovanih) smještajnih kapaciteta, a samim tim raste poslovanje u sivoj zoni. ,,Boravišna taksa je u direktnoj sprezi sa brojem prijava, to jest, ostvarenih noćenja. Kada su statistički podaci o posjeti turista u pitanju, broj turista koji borave u nelegalnim objektima je izastao iz ovog podatka, pa nemamo nikad preciznu statistiku.  Takođe, nelegalni smještaj ima direktni uticaj i na prihode poreske uprave“, kaže Krgović Šarović.

Krupan je problem i što gosti koji su boravili u nelagalnom smještaju  često pri odlasku, na graničnim prelazima,  trpe neugodnosti ili plaćaju kazne zbog toga što njihova posjeta nije ušla u sistem registrovanog boravka.  Opština Žabljak i TO, zato,  spremaju novu kampanju, sa ciljem smanjenja neregistrovanog smještaja. „Izradićemo informativne flajere  i pokrenuti medijsku kampanju. Biće definisani krajnji rokovi za predaju zahtjeva za registracu. Nakon toga  svi koji budu ostali da posluju u sivoj zoni biće sankcionisani. Inspekcije ove godine nijesu bile dovoljno angažovane na kontroli izdavalaca smještaja, a mislim da je tome doprinijela i prećutna saglasnost da tako bude, s obzirom na loš start zimske turističke sezone“, kaže sagovornica Monitora.

Registrovanje smještaja u Kolašinu intenzivnije je nego prije nekoliko godina, ali i dalje ne može biti razlog za zadovoljstvotvo i punu kasu TO.  Uz velike napore, postigli su da je  broj registrovanih izdavalaca smještaja, ove godine, dostigao 200.  Kako kaže direktor TO Aleksandar Vlahović, lani je registrovano  50 novih.

„Teško je reći koliki je broj onih koji nijesu registrovani, ali sigurno ih je više od 30 odsto od ukupnog broja izdavalaca smještaja. Minulih godina ta cifra je bila značajno veća”, kaže on.

U Kolašinu, tek od prije nekoliko mjeseci, ponovo  radi i turistički inspektor, što su godinama besuspješno tražili iz TO. Rezultati njegovog rada, uvjeren je Vlahović, ubrzo će biti vidljivi. Sve do minule jeseni Ministarstvo finansija je odbijalo da da saglasnost za popunjavanje tog  radnog mjesto, koje je predviđeno sistematizacijom.

Nekoliko mjeseci krajem 2019. i početkom 2020. godine poslovi su bili povjereni inspektorki Ani Šćepanović, pa je za to vrijeme značajno povećan broj onih koji su registrovali privatni smještaj. Nakon toga, Šćepanović je premještena u komunalnu inspekciju, a kontrola privatnog smještaja se svodila na povremene kontrole iz Podgorice. To je bio period kada je Kolašincima bilo na volju i savjest prepušteno da li će svoje poslovanje u oblasti turizma uvesti u legalne tokove. Pored smještaja, izostala je kontrola i mnogobrojnih nelicenciranih turističkih vodiča.

Kolašinska TO  od boravišne takse prihoduje jedva 70.000 eura godišnje, čak i tokom sezona koje su zvanično rekordne po broju ostvarenih noćenja. Prihodi po tom osnovu prije četiri godine svodili su se na tek nekoliko hiljada eura. Veliki broj Kolašinca, kažu u TO,  i dalje  izbjegava tu obavezu  bez ikavih posljedica. Nema ni zvaničnih podataka o tome koliko je i na koji način nelagalnih izdavalaca smještaja sankcionisano.

Velike nade u dva crnogorska zimska turistička centra, kada je riječ o evidenciji boravka gostiju i naplati boravišne takse,  polažu u najavu uvođenja e-visitor platforme. Taj sistem daje preciznije podatke o broju turista, noćenjima, iskorišćenosti kapaciteta, strukturi gostiju… Iz Ministarstva finansija je nadavno najavljeno da planiraju uvođenje sistema e-visitor, po ugledu na Hrvatsku, kako bi se dobili precizniji podaci, smanjila siva zona u turizmu i poboljšala naplata boravišne takse, PDV-a i poreza na dobit i dohodak. Platforma e-visitor je autorski proizvod Hrvatske turističke zajednice (HTZ),  koji je uveden prije sedam godina. Za  korisnike je besplatna, maksimalno pojednostavljena i dostupna s bilo koje lokacije koja ima pristup internetu. Svi podaci o turistima vidljivi su u realnom vremenu, odnosno odmah po prijavi, čime institucije dobijaju vrlo detaljan uvid u različite strukture turističkog prometa.

Kako je pojašnjeno na sajtu HTZ, da bi se koristio e-visitor izdavaoci smještaja, bilo da su fizičke i pravne osobe, treba da imaju samo kompjuter ili mobilni uređaj sa internetom.  Izdavaoci smještaja mogu bilo kada samostalno prijavljivati i odjavljivati svoje goste, a sistem će automatski voditi knjigu gostiju. E-visitor sadrži sve bitne podatke o izdavaocima (ime/naziv, JMBG ili PIB, adresu) i njihovim smještajnim objektima (vrsta, kategorija, lokacija, smještajni kapacitet). Ti podaci se unose u sistem direktno iz rješenja koja izdaje ministarstvo nadležno za turizam.

To, tvrde u HTZ, značajno smanjuje administrativni posao u procesu prijave i odjave turista.  Služi, navodno,  kao izvrstan alat za daljnji razvoj turističkih ponuda, te marketinških i promotivnih aktivnosti svih korisnika, od izdavaoca porodičnog smještaja,  pa do velikih turističkih kompanija i institucija. No,  za uvođenje tog sistema u Hratskoj bile su potrebne godine.  Koliko će vremena biti potrebno za implementaciju sistema u Crnoj Gori?