Šta se dešava iza vrata Uprave za izvršenje krivičnih sankcija (UIKS-a)? Kako zatvorenici provode dane i da li imaju mogućnosti za zaposljenjem?

Kako su saopštili iz UIKS-a, sve dnevne aktivnosti zatvorenika i pritvorenika odvijaju se prema utvrđenom dnevnom rasporedu.

Tako je precizno uztvrđeno vrijeme ustajanja, doručak, kao i razne sportske, rekreativne, kulturne i slične aktivnosti.

“Članom 43 Pravilnika o kućnom redu, aktivnosti zatvorenika/ca odvijaju se prema sljedećem dnevnom rasporedu: ustajanje u 6 časova, postrojavanje, brojanje i smotra za odlazak na posao u 7 časova, doručak od 7 do 7 i 30 časova, početak rada u 7 i 30 časova, sportske, rekreativne, kulturne i druge aktivnosti od 8 do 13 časova, smotra za pretres i brojanje u 13 časova, ručak od 13 do 14 časova, sportsko, rekreativne, kulturne i druge aktivnosti od 14 i 30 do 17 i 30 časova, večera od 17 i 30 do 18 časova, postrojavanje i brojanje u 19 časova, slobodno vrijeme u prostorijama za boravak od 19 do 22 časa, noćni odmor od 22 do 6 časova. Kada je riječ o pritvorenim licima, članom 34 Pravilnika o bližem načinu izvršavanja pritvora aktivnosti se odvijaju prema sljedećem rasporedu: ustajanje u 6,00 – 6,30 časova, doručak 6,30 – 7,30 časova, ručak 12,30 – 13,30 časova, slobodne – radne aktivnosti 13,30 – 18,00 časova, večera 18,00 – 19,00 časova, spavanje 22,00 časa”, kazali su iz UIKS-a.

Zatvorenicima su na raspolaganju i različite mogućnosti za obuku i stručno usavršavanje, kako bi se poboljšala njihova pozicija na tržištu rada nakon izlaska iz zatvora.

Tako, objašnjavaju iz UIKS-a, održavaju različite obuke za zatvorena lica, kao i za sekciju maloljetnika.

Zatvorenici, kako navode, imaju priliku da obavljaju poslove u stolarskoj, bravarskoj, limarskoj, rezbarskoj, krojačkoj i auto-mehaničarskoj radionici, gdje od zaposlenih u UIKS-u mogu sticati znanja i vještine.

A nakon završenog kursa, dobijaju diplomu za neke od korisnih zanata.

“Važno je naglasiti da na sertifikatu ne piše gdje su završili kurs, pa se ovim postupkom vodi računa o sprečavanju moguće marginalizacije I diskriminacije bivših zatvorenih lica”, navode u razgovoru za naš portal.

Sve što stvore, zasigurno se vrednuje, a što potvrđuje i činjenica da se veliki dio proizvoda koristi za potrebe UIKS-a, dok se, ističu, određene stvari proizvode za komercijalne svrhe (proizvodi od drveta – „crnogorska sofra“, ikone, suveniri i sl.).

“Pored proizvoda i suvenira od drveta, sa ili bez rezbarske tehnike, zatvorenici se često bave i likovnom umjetnošću, te stoga u prodajnoj ponudi se nalazi i određeni broj likovnih djela (slika-ulje na platnu, grafika i druge slikarske tehnike). Takođe, ovakvi programi mogu dovesti do lakšeg zapošljavanja lica koja su se nalazila na izdržavanju kazni, i do šanse za neki novi, ljepši početak. Od izuzetnog značaja je da napomenemo da se za zatvorenike koji nemaju završenu osnovnu školu, može omogućiti da steknu osnovno obrazovanje, u skladu sa posebnim zakonom”, ističu sagovornici.

Još jedna od mogućnosti koju zatvorenici imaju, a tiče se obrazovanje, jeste sticanje srednjeg opšteg obrazovanje, stručnog obrazovanja i visokog obrazovanja.

“U saradnji sa NVO organizacijama, neke od radionica koje su organizovane u prethodnom periodu su: radionica na temu opismenjavanja, radionice psihosocijalne podrške sa zavisnicima, edukativne radionice na temu polnoprenosivih bolesti, radionice krojačkog zanata, radionice na kojima se savladavaju tehnike relaksacije i disanja.”

A DA LI ZATVORENICI IMAJU PRISTUP SPORTSKIM ILI REKREATIVNIM AKTIVNOSTIMA TOKOM DANA?

“U Upravi za izvršenje krivičnih sankcija sportske, rekreativne, kulturne i druge aktivnosti zatvorenika odvijaju se svakodnevno, i to najmanje dva časa dnevno u slobodno vrijeme. Ovakve aktivnosti se održavaju na sportskim terenima i prostorijama zatvora namijenjenim za tu svrhu, a sve u skladu sa programom tretmana i reintegracije zatvorenika”, odgovorili su iz UIKS-a, i dodali da se kulturne aktivnosti odvijaju kroz razne stvaralačke djelatnosti kao što su čitanje literature, izrade umjetničkih predmeta i slično.

Takođe, dodaju, za zatvorenike se organizuju pozorišne, muzičke, filmske i druge priredbe, po odobrenju lica koje rukovodi zatvorom.

“Cijenimo istaći da je u 2023. godini održan turnir u stonom tenisu na kom su učestvovala 24 zatvorena lica, kao i šahovski turnir u kojem je učestovovalo 18 zatvorenih lica u takmičarskom dijelu.”

Pored rekreativnih trenutaka i prilika ka usavršavanju, u UIKS-u postoji i radni angažman za zatvorenike.

Tako je, tokom 2023. godine svakog mjeseca bilo radno angažovano u prosjeku oko 300 zatvorenika.

A kako objašnjavaju, vrsta posla određuje se u skladu sa potrebama zatvorenika, programom tretmana i reintegracije zatvorenika, zdravstvenim stanjem, stečenim kvalifikacijama i mogućnostima Uprave.

“Zatvorenik koji radi u zatvoru ima pravo na naknadu za rad, a ista se određuje se u visini od najmanje 30% minimalne neto zarade, u skladu sa propisima o radu. Zatvorenici u zatvoru obavljaju poslove u okviru: zanatske ili industrijske proizvodnje, poljoprivredne proizvodnje, pomoćno-tehničkih poslova i uslužnih djelatnosti, dok su zatvorenice većinom radno angažovane na pomoćno-tehničkim poslovima, administrativnim i uslužnim poslovima. Od zanatskih poslova u sklopu Odjeljenja za žene smještena je krojačka radionica, u kojoj se zatvorenice obučavaju za rad na mašinama za šivenje i vrše usluge te vrste za potrebe UIKS-a.”

Ukoliko se u svemu ovome kod zatvorenika javi i želja za promjenom, zatvorenici se mogu dobrovoljno priključiti nekom od tretmana koji su bazirani na kognitivno bihejvioralnoj terapiji, odnosno grupnom vidu terapije.

“Kroz projekat Savjeta Evrope izvršena je standardizacija sljedećih programa: posebni program tretmana za počinioce nasilnih krivičnih djela, posebni program za počinioce krivičnih djela nasilje u porodici, posebni program tretmana zatvorenika sa izrečenom mjerom bezbjednosti obaveznog liječenja alkoholičara, posebni program tretmana rada sa zatvorenicima osuđenim na duge zatvorske kazne, posebni program za počinioce seksualnih delikata, posebni program tretmana zatvorenika sa izrečenom mjerom bezbjednosti obaveznog liječenja narkomana, posebni program tretmana sa maloljetnicima, trening socijalnih vještina i predotpusni program.”

Na pitanje kako se promoviše mentalno zdravlje među zatvorenicima, i postoje li resursi za koje oni traže pomoć, iz UIKS-a odgovaraju da se organizuju radionice pod nazivom „Otvorena vrata sa psihijatrom“, gdje zatvorenici i na taj način imaju priliku za razgovor sa stručnim licem.

Takođe, dodaju, Odsjek za tretman je organizovao veliki broj aktivnosti, u vidu radionica sa zatvorenicima.

Pomenuti Odsjek vrši grupne terapijske i individualne razgovore kako bi pružio stručnu psihosocijalnu podršku zatvorenicima, koristeći pristupe koji su prilagođeni individualnim potrebama i karakteristikama, s ciljem unapređenja emocionalne dobrobiti i socijalne reintegracije.

“Poseban značaj za Upravu predstavlja izgradnja Specijalne zdravstvene ustanove. U ovoj ustanovi je predviđen boravak lica kojima su izrečene mjere bezbjednosti obaveznog psihijatrijskog liječenja i čuvanja u zdravstvenoj ustanovi, mjere bezbjednosti obaveznog liječenja lica koja su bila pod dejstvom psihoaktivnih supstanci, kao i lica koja se nalaze u Upravi za izvršenje krivičnih sankcija, a čiji tretman usljed akutne duševne bolesti ili drugih zdravstvenih problema zahtijeva bolničko liječenje koje prevazilazi liječenje u ambulantama drugih organizacionih jedinica UIKS-a.”

A kako bi se poboljšala resocijalizacija zatvorenika, Uprava za izvršenje krivičnih sankcija čuva uspješnu saradnju sa NVO organizacijama putem formalnih Memoranduma o saradnji, kao i kroz implementaciju zajedničkih projekata unutar ustanove.

“Ovakvi vidovi saradnja su nam od izuzetnog značaja, posebno u oblasti tretiranja zavisnosti. Osim toga, Uprava za izvršenje krivičnih sankcija ima potpisan Memorandum o saradnji sa Opštinom Danilovgrad. Prva faza ovog plana uključivala je postavljanje urbanih klupa na različitim lokacijama Danilovgrada. Važno je naglasiti da ovo partnerstvo ima za cilj podsticanje ličnog osjećaja odgovornosti kod zatvorenika i unapređenje inicijativa za njihovu integraciju u društvene tokove. Pored toga što su građani dobili neophodni mobilijar, ovim projektom se naglašava i društvena odgovornost.”

U skladu sa Zakonom, zatvorenici imaju pravo na redovne porodične posjete.

Po odobrenju sudije za istragu, moguće su i posjete pritvorenim licima.

“Shodno propisima, zatvorenici imaju pravo na redovne  porodične posjete, kao i mogućnost na vanrednu i posebnu posjetu. Posjete pritvorenim licima realizuju se po odobrenju sudije za istragu. Posjete se realizuju prema utvrđenom rasporedu”, zaključili su iz UIKS-a.