Uprava za izvršenje krivičnih sankcija napravila je propust jer nije sprovela ispitivanje u cilju rekonstrukcije događaja koji su doveli do navodnog samoubistva pritvorenika prije godinu dana u Kliničkom centru Crne Gore. To je konstatovano u mišljenju Zaštitnika ljudskih prava i sloboda, a povodom pritužbe brata sada pokojnog pritvorenika, koji je tražio da se utvrdi da li je njegov brat imao adekvatnu zdravstvenu zaštitu u UIKS-u. U pritužbi je naveo i da su mu čudne okolnosti pod kojima je nastradao njegov brat za koga mu je rečeno da je izvršio samoubistvo skokom sa četvrtog sprata bolnice.

Stoga je zaštitnik uputio preporuke UIKS-u da sprovede temeljan i objektivan disciplinski postupak u odnosu na postupajuće službenike, kako bi se konstatovalo da li su povrijedili službenu dužnost, odnosno član 2 Konvencije u svom procesnom aspektu.

U slučaju kada lice koje je lišeno slobode umre pod nadzorom državnih organa (u konkretnom slučaju zatvorskih službenika) sama činjenica da su vlasti obaviještene o smrti lica aktivira njihovu procesnu obavezu iz člana 2 Konvencije koja ih obavezuje da sprovedu djelotvornu istragu o okolnostima te smrti. Pritom nije od značaja da li se sumnja da su smrt prouzrokovala službena ili druga lica ili da je riječ o samoubistvu. Istraga mora da bude pokrenuta nezavisno od toga da li postoji inicijativa od strane srodnika umrlog lica – konstatovano je u mišljenju.

U izjašnjenju Uprave za izvršenje krivičnih sankcija navedeno je da je „povodom suicida pritvorenika kod državnog tužilaštva formiran predmet, koji je u fazi istrage, te da će se UIKS u odnosu na rezultate ovog postupka, u konačnom odrediti za eventualno pokretanje disciplinskog postupka protiv službenika obezbjeđenja“. Kako krivična odgovornost ne isključuje disciplinsku odgovornost – Zaštitnik navodi da je nezavisno od ishoda krivičnog postupka nužno pokretanje disciplinskog postupka, jer se radi o dva različita osnova odgovornosti.

– S obzirom na činjenicu da je sada pokojnom ustanovljena dijagnoza koja je mogla pogoršati njegovo ionako narušeno mentalno zdravlje, kao i činjenicu da je nakon pogoršanja zdravstvenog stanja u UIKS-u hitno primljen u KCCG, kao i izjavu postupajućih službenika da je pritvorenik zloupotrijebio mogućnost da se prošeta po bolničkoj sobi na način što se trčećim korakom uputio u pravcu vrata od terase koja su bila odškrinuta odgurnuo jednog službenika, izašao na terasu sobe i skočio sa terase, dok se drugi službenik u tom periodu nalazio kod ulaznih vrata sobe, neophodno je bilo sprovesti odgovarajući postupak u cilju utvrđivanja svih relevantnih činjenica, okolnosti i eventualne odgovornosti službenika UIKS-a, a u vezi sa primjenom Naredbe za obezbjeđenje pritvorenih lica u zdravstvenim ustanovama – zaključuje Zaštitnik ljudskih prava i sloboda.

Potrebne smjernice za prevenciju samoubistava

U mišljenju Zaštitnik preporučuje Upravi za izvršenje krivičnih sankcija da izradi smjernice za prevenciju suicida. Naime, u konkretnom slučaju iz izjašnjenja UIKS-a proizilazi da je pokojni pritvorenik boravio u Istražnom zatvoru od 4. januara do 8. aprila 2021. godine, a iz izvještaja zatvorskog psihijatra uočava se da je od 21.1.2021. godine, zaključno sa 3. februarom, ispoljavao suicidalne misli, kao i povremenu želju za samopovređivanjem, dok se u nalazima od 5. februra, zaključno sa 17. februarom ovaj rizik negira.

– U periodu od 17. februara zaključno sa danom smrti pritvorenika ne egzistiraju nalazi koji bi dokazali da se u UIKS-u nastavilo sa njegovim praćenjem od strane specijaliste psihijatra – navodi se u mišljenju Zaštitnika i dodaje da zatvorenici dolaze u zatvor sa određenim stepenom sklonosti ka samoubistvu, a ta sklonost, u kombinaciji sa krizom zbog lišavanja slobode, kao i pratećim stresorima zatvorskog života, može kulminirati emocionalnim i socijalnim krahom, koji može dovesti do samoubistva.