Među šesdesetak kompanija, neurednih poreskih dužnika, nad kojima je Poreska uprava (PU) pred Privrednim sudom nedavno pokrenula postupak za uvođenje stečaja nalazi se i Vektra Jakić doo Pljevlja, u vlasništvu Dragana Brkovića.

Ta vijest, zapravo, i nije bila iznenađenje pošto je PU još krajem prošle godine ukinula rješenje o reprogramu tom poreskom obvezniku „zbog kašnjenja u izmirivanju dospjelih poreskih obaveza, odnosno nepoštovanja odredbi Zakona o reprogramu“. Rješenje o reprogramu donijeto je u aprilu 2017. godine i obuhvatalo je poreski dug Vektre Jakić od skoro 5,6 miliona eura (4,8 miliona osnovnog duga i kamate od skoro 800 hiljada eura). Jakić se već tada nalazio u stečaju ali je, pošto su njegovi povjerioci pristali na program reorganizacije kompanije, postojao zakonski osnov za zaključenje ugovora o plaćanju poreskog duga na rate.

„Poreski obveznik DOO Vektra Jakić imao je pravo na reprogram“, potvrdili su nam iz PU, „u skladu sa Zakonom o reprogramu poreskog potraživanja koji u članu 7 propisuje da ‘poresko potraživanje poreskog dužnika nad kojim je otvoren stečajni postupak, ne može biti predmet reprograma poreskog potraživanja, osim ako se stečaj sprovodi reorganizacijom’, a što je slučaj kod navedenog obveznika“.

U istom dopisu, uz obavještenje da se Vektra Jakić na popisu najvećih poreskih dužnika nalazi na trećem mjestu (ispred nje su Montenegroerlajns i pljevaljski Rudnik uglja, dok je četvrta Vektra Montenegro – krovna kompanija Dragana Brkovića), službenici PU obavještavaju nas da je tokom trajanja ugovora u reprogramu od te kompanije naplaćeno ukupno 1,7 miliona eura poreskog duga.

Najveći dio tog novca stigao je sa računa doo Cijevna komerc, nakon zaključenja Ugovora kojim je PU preuzela potraživanja Vektre Jakić od kompanije Danila Dana Petrovića. „Ugovor o preuzimanju duga potpisan je i sa ostalim kompanijama iz Vektra grupe, u vezi poreskim dugom u ukupnom iznosu od 1,59 miliona eura“, saopšteno nam je iz PU.

Ostatak duga nakon ukidanja Rješenja o reprogramu PU pokušava naplatiti preduzimajući mjere propisane Zakonom o poreskoj administraciji. Tako je, kako piše u njihovom dopisu, donijeto rješenje o prinudnoj naplati blokadom žiro-računa Vektre Jakić na iznos od 7,47 miliona eura (poreski dug) i drugo rješenje o prinudnoj naplati blokadom žiro-računa na iznos od 1,5 miliona eura (neplaćeni doprinosi i porezi na zarade radnika). Ujedno su uspostavljene hipoteke i zaloge nad pokretnom i nepokretnom imovinom poreskog dužnika.

Imovina opterećena hipotekama

Nema velike nade da bi se dug mogao namiriti makar na ovaj način.

„Treba pomenuti da je imovina poreskog obveznika opterećena hipotekama I i II reda od strane finansijskih institucija, kao i da je uspostavljena zabrana otuđenja i opterećenja imovine (zemljišta i objekata) bez saglasnosti prvog povjerioca – banaka“, navode iz PU.

Ni prethodna iskustva ne idu u prilog naplati poreskog duga. Prema prošlogodišnjim nalazima Državne revizorske institucije (DRI) od firmi u kojima je proveden stečajni postupak od 2013. do 2017. godine naplaćeno je svega 9,3 miliona eura poreskog duga. Poreska uprava je, istovremeno, evidentirala prestanak poreske obaveze u iznosu od 35 miliona zbog brisanja dužnika iz Centralnog registra privrednih subjekata (CRPS) na osnovu pravosnažnog rješenja o zaključenju stačajnog postupka. Do aprila prošle godine iznos „prestalih poreskih obaveza“ zbog završetka stečajnog postupka povećan je još za 42,6 miliona.

„Uvidom u uzorkovane (stečajne – pr. a.) predmete utvrđeno je da na pojedinim ročištima nije bilo lica koja zastupaju interese države“, stoji u Izvještaju DRI o efikasnosti naplate poreskog duga poreskih obveznika u stečaju i likvidaciji. „Samo u dva postupka u uzetom uzorku bio je formiran odbor povjerilaca u kome je učestvovalo i zaposleno lice PU. Predsjednik odbora povjerilaca ni u jednom slučaju nije bilo lice koje zastupa interese države.“

Iz PU tvrde da se ta praksa nenaplaćivanja poreskog duga značajno mijenja dvije godine unazad. To potvrđuju i podatkom da je kroz reprogram nekadašnjeg poreskog duga za dvije godine naplaćeno više od 50 miliona. I očekuju još novca u državnoj kasi.

Druga je priča koliko će u tom prilivu učestvovati kompanije Brkovićeve Vektra grupe.

Prema nedavno objavljenim podacima PU firme Dragana Brkovića državi duguju više od 17 miliona eura na ime poreza i doprinosa. I to samo ako gledamo najveće članice Vektra grupe.

Pored Vektre Jakić (ukupan dug državi veći od devet miliona) na tzv. crnoj listi neurednih poreskih platiša sa višemilionskim dugovima nalaze se još Vektra Montenegro (pet miliona) i

Vektra Boka (3,1 milion).

Vektra Montenegro, Brkovićeva matična kompanija, bila je korisnik reprograma poreskog duga ali je i sa njom PU raskinula ugovor zbog neplaćanja dospjelih poreskih obaveza. Nedavno je Privredni sud ponovo protiv Vektre pokrenuo predstečajni postupak, na zahtjev NLB Interfinanz iz Ciriha koja od nje potražuje oko 60 miliona nenaplaćenih kredita. To je, zapravo, nastavak priče započete početkom ove decenije, kada su u Privredni sud stigli prvi zahtjevi za prinudnu naplatu dugova i uvođenje stečaja u Brkovićeve kompanije.

Da se vratimo nekoliko koraka u nazad. Vektra je osnovana1990. kao preduzeće čija je osnovna djelatnost bila prodaja automobila francuske kompanije Pežo. Ipak, njen meteorski uspon nije vezan za automobilsku već za aluminijsku industriju.

Meteorski uspon i pad

Brkovićeva firma je u vrijeme ratova na prostoru SFRJ i međunarodnih sankcija prema tzv. SRJ preuzela poslove komercijalne službe podgoričkog Kombinata aluminijuma (u međuvremenu bankrotirao). Do danas je nepoznanica kako su jedna mala firma i njen, praktično nepoznat, vasnik bez ozbiljnijeg iskustva u svijetu velikog biznisa došli u poziciju da postanu ključni prodavci crnogorskog aluminijuma, pored svih stručnih ljudi iz KAP-a koji su se tim poslom bavili godinama i decenijama. Makar neki pretpostavljaju da je važnu ulogu u toj primopredaji nadležnosti imao tadašnji premijer, aktuelni predsjednik Crne Gore Milo Đukanović. Brkoviće kum, inače.

Paralelno sa poslom u KAP-u, Đukanovićeva Vlada je od Vektre kupovala nekretnine, raskalašno plaćajući građevinu koja prokišnjava na gornjim spratovima podignutim bez građevinske dozvole. Potom je Vlada Filipa Vujanovića odlučila da Vektra u odnosu na KAP dobije status ,,stranog povjerioca”. Privilegije koje je taj tretman nosio ukunite su tek nakon što su Kombinat kupili Oleg Deripaska i njegov CEAC.

U jednom od rijetkih intervjua Brković je period prvobitne akumulacije u njegovoj kompaniji opisao kao „doba stagnacije i propadanja privrednih sistema i devastacije prirodnih resursa“ u Crnoj Gori. Njegova Vektra je, kaže, „dijelila sudbinu takvog privrednog ambijenta”.

Nešto se, ipak, zarađivalo. A Brkoviće je stečeno ulagao u nekretnine i privatizaciju državnih preduzeća. Autoprevoznike i špeditere podgorički Moračatrans i Rumijatrans iz Bara spojio je u Horizon-Logistic. To je prva firma Vektra grupe koja je, još 2007., krenula putem „dobrovoljne likvidacije“. Fabriku anoda u Podgorici uzeo je u dugogodišnji zakup. Propala je.

Pljevaljski Velimir Jakić, Optel i Građevinar dobili su prefiks Vektra i (ponovo) otišli u stečaj. Impregnacija i Eksportdrvo u Kolašinu postali su Vektra Nord. Firma je u stečaju, imovina je nestala a unesrećeni radnici potražuju 36 plata i godine neplaćenog penzionog osiguranja (od 2010.).

Najveće hotelsko turističko preduzeće u Herceg Novom postalo je Vektra Boka i otišlo u stečaj. Na preostale hotele stavljena je hipoteka zbog kredita (23,7 miliona) koji su otišli krovnoj kompaniji Vektra Montenegro. Advokat Jovan Pejović, pravni zastupnik bivših radnika Boke, tvrdi da je riječ o nezakonitom poslu. „Vektra Boka svojom imovinom nije mogla da postane solidarni dužnik za kredite koje je potrošila Vektra Montenegro, jer Dragan Brković, iako većinski akcionar nije vlasnik kompanije Vektra Boka, pa tako nije mogao potpisati ugovor sa OTP Faktoring…“. Nema reakcije nadležnih.

Lukšić odobrio „carinski kredit“

O državnim privilegijama za Brkovića i njegove kompanije svjedoči i detalj s početka globalne ekonomske krize, kada je Ministarstvo finansija pod komandom Igora Lukšića odlučilo da Vektri dozvoli korišćenje takozvanog carinskog kredita. To je značilo da Vektra akcize, carine i PDV na uvezenu robu plaća na odloženo, dok svi drugi moraju potvrdu o uplati donijeti u carinsko skladište prije nego preuzmu robu. Dešavalo se, u vrijeme kriza na ovdašnjem finansijskom tržištu (slučaj Prva banka) da ni uplatnica nije dovoljan dokaz, nego su preduzetnici morali čekati da njihova uplata legne na račun Uprave carina, da bi tek onda dobili dozvolu da preuzmu svoju robu.

Vektra odložene carinske obaveze nije izmirivala, pa je Uprava carina od nje pred uvođenje stečaja potraživala 2,23 miliona eura. Ili je bolje da priču o njenim privilegijama na račun poreskih obveznika i korisnika državnog budžeta završimo gdje smo je i počeli – u Pljevljima?

Vektra je imovinu tadašnjeg ŠIK Velimir Jakić u stečaju kupila 2006. godine za 1,6 miliona. Pola godine kasnije Ministarstvo poljoprivrede i Uprava za šume odobrili su Vektra Jakiću

koncesije za korišćenje šuma na teritoriji opštine Pljevlja na period od 30 godina, iako je konkurentska ponuda bila veća za 20 miliona eura. I po tom osnovu danas Vektra Pljevljima i državi duguje milione.

Ni to nije bilo dovoljno. Ta i takva kompanija i njen vlasnik dobili su od Ministarstva poljoprivrede tri miliona eura iz sredstava Abu dabi fonda za završetak fabrike peleta. Danas navodno završena fabrika ne radi a Specijalno državno tužilaštvo ispituje zakonitost tog kredita i postupanje bivšeg ministra poljoprivrede Petra Ivanovića.

Ivanović je, kao poslanik, krajem prošle godine organizovao Brkovićevo gostovanje pred skupštinskim Odborima za poljoprivredu i ekonomiju, pokušavajući da izbori dodatne privilegije za svog štićenika.

„Vektra Montenegro je transparentna firma, nikad od države nije tražila nikakve benefite. Ona je uvijek pomagala i državu i bila najuredniji poreski obveznik do uvođenja stečaja 2012.

godine u Vektra sistem. Ja sam iz Podgorice pošao u Pljevlja, pošao sam u Herceg Novi, pošao sam da stvaram nove vrijednosti i za mene je država svetinja“, ubjeđivao je Brković.

Nadležni mu nijesu povjerovali.

Brković najavljuje borbu do Strazbura. Poreska uprava zahtijeve (ponovno) uvođenje stečaja koje bi moglo dovesti do skorog proglašenja bankrota i likvidacije njegovih firmi. Da li potom i Brković, poput Duška Kneževića, mogao progovoriti o načinu na koji je sticao milost ovdašnjih bogova? I razlozima zašto su mu oni/on okrenuli leđa?

Poreska enigmatika

„Većina opština i lokalnih preduzeća redovno servisiraju obaveze dospjele kroz reprogram odobren 2015. godine od strane Ministarstva finansija u ukupnom iznosu od 90 miliona eura“, stoji u odgovorima PU koji su nam dostavljeni prije dvadesetak dana uz potvrdu da je „kod određenih opština, poput Ulcinja, Pljevalja, Bijelog Polja, Berana i Prijestonice Cetinje, evidentno manje ili veće kašnjenje s uplatom tekućih obaveza“.

U prošlonedjeljnom saopštenju PU – druga priča. „Treba napomenuti da su napori za povećanje stepena poreske discipline počeli da daju uočljive rezultate, te u ovom trenutku sve opštine, uključujući i opštine Pljevlja, Ulcinj, Bijelo Polje, Berane, Plan, Rožaje i Prijestonicu Cetinje, servsiraju reprogramirane i tekuće poreske obaveze pri isplati zarada zaposlenima“.

Dok se ne utvrdi da li pobrojane opštine evidentno kasne ili uredno servisiraju dospjele poreske obaveze, podsjetimo se nekoliko podataka iz prošlogodišnjeg nalaza DRI.

Ukupan poreski dug poslednjeg dana 2017. godine, prema podacima PU, iznosio je 444,66 miliona eura. A u taj dug nije bilo uračunato:

87 miliona duga državnih organa;

81,6 miliona duga čije plaćanje je odloženo;

93,6 miliona duga jedinica lokalne samouprave (opština);

95,4 miliona duga poreskih dužnika koji se nalaze u stečaju ili likvidaciji;

Sve u svemu, 802,26 miliona. Nešto od toga do danas je naplaćeno, nešto zaboravljeno a za većinu – ne treba ni pitati.

Kako vlada kaže

Prema evidenciji Poreske uprave, pet najvećih poreskih dužnika u Crnoj Gori su:

AD MONTENEGRO AIRLINES Podgorica

AD RUDNIK UGLJA Pljevlja

DOO VEKTRA – JAKIĆ Pljevlja

DOO VEKTRA MONTENEGRO Podgorica

DOO TEHNOPUT Podgorica

Nijesmo dobili preciznu informaciju o iznosu ukupnog duga MNA. Ali ni o njerama koje će biti preduzete da bi se taj dug naplatio. Umjesto toga u dopisu PU stoji kako „poreski obveznik AD MONTENEGRO AIRLINES Podgorica ima poreski dug koji se odnosi obaveze po osnovu poreza i doprinosa iz i na lična primanja i odnosi nastalih u periodu od 2011. godine“.

Iz PU objašnjavaju zašto MNA nije u reprogramu poreskog duga: „Imajući u vidu da predmetni obveznik bio korisnik državne pomoći, istome nije odobren zahtjev za reprogram, shodno odredbama Zakona o reprogramu poreskog potraživanja“. Ipak, PU pokazuje značajno razumijevanje prema toj kompaniji. „Napominjemo da je poreski obveznik tokom cjelokupnog perioda u kojem je akumuliran poreski dug vršio plaćanja dospjelih poreskih obaveza u granicama mogućnosti zbog poteškoća u poslovanju, te da je u periodu od 2012. do 2018. godine godine PU od MNA naplatila iznos od 9,13 miliona eura.“

U PU ne kriju da konačno rješenje tog problema ne zavisi od propisa već od političke volje. „Imajući u vidu da se radi o preduzeću koje je u većinskom vlasništvu države i koje je od strateškog značaja za Crnu Goru, očekuje se da će pitanje poreskog duga istog biti riješeno na nivou Ministarstva finansija i Vlade Crne Gore, od čega će zavisiti dalje mjere PU prema ovom poreskem obvezniku.“

Suprotno MNA, Rudnik uglja predstavlja pozitivan primjer u plaćanju preskih obaveza među kompanijama koje su ušle u reprogram duga. „Navedeni poreski obveznik je u skladu sa Zakonom o reprogramu poreskog potraživanja reprogramirao ukupni poreski dug u iznosu od 13.894.877,8 € na 60 mjesečnih rata“, navode iz PU, „Rudnik uglja izmirio je jednokratno 30 procenata poreskog duga u iznosu od 4,03 miliona eura, a nakon čega je blagovremeno izmirio i sve dospjele rate u ukupnom iznosu od 2,97 miliona. Dakle, isti je kroz reprogram do sada ukupno izmirio više od polovine reprogramiranog duga u iznosu od sedam miliona eura. Takođe, poreski obveznik redovno izmiruje i sve tekuće obaveze“.

Na petom mjestu crne liste, iza pljevaljske i podgoričke kompanije Dragana Brkovića, našao se Tehnoput Podorica.

„Poreski obveznik je u reprogramu poreskog potraživanja, kroz koji je do sada naplaćen iznos od 478.358 eura, a treba pomenuti i da se isti obratio Ministarstvu finansija za plaćanje poreskog duga u iznosu od 3,25 miliona imovinom. Postupak po zahtjevu je u toku, a očekuje se da će okončanjem postupka dug biti namiren.“

Autor: Zoran RADULOVIĆ

„Ovaj projekat se realizuje uz finansijsku podršku Evropske unije.

Sadržaj dokumenta je isključiva odgovornost Drustva profesionalnih novinara Crne Gore, te ni u kom slučaju ne predstavlja stav Evropske unije.“